RTV Teorija i praksa

10 Teodor Adorno i Maks Horkhajmer, Sociološke studije , „Školska knjiga”. Zagreb, 1980

„samorefleksije empirijskog istraživanja u odnosu prema vlastitim postupcima i karakterističnim mod ,ima”, što proizilazi iz averzije „kritičkih tec ,čara” prema empirijskom štivu, kvanti tativnom metodu, statistici, čiji je „autentični smisao kritički impuls”.' 0 Aprioristički odnos prema empirijskom istraživanju (koji ne pogađa samo komunikologiju i komuniciranje) ima, dakako, realnu istorijsku podlogu pre svega u preovladajučoj funkciji koju empirijsko istraživanje ima za monopolizovane i/ili centralizovane institucije upravljanja i kontrole u konkretnim društvima. Ako ne postoje tačne informacije o događajima u društvu, kontrola složenih društvenih odnosa nije moguća. Kako smo več rekli, komunikologija se pri datoj distribuciji moći usmerila pre svega na istraživanje posledica (masovnog) komuniciranja, što ne znači da upravo pomoću („samorefleksije”) empirijskog istraživanja nije moguće i potrebno, umesto beskonfliktnog slikanja društvenih odnosa i njihovog stabilizovanja, razotkrivati njihov protivrečni razvojni smisao, ne samo stvarnost već i (u njoj) stvarnu mogučnost, ne samo ono što jeste već i njegovu razvojnu prirodu, njegov smisao za budućnost Razvoj potreba čije zadovoljenje transcendira postojeći sistem društvenih odnosa jeste u suštini pretpostavka njihovog revolucionisanja. Znači da nije beznačajna činjenica da, na primer, poruke koje se, kako kaže Luman (i.uhmann), proizvode kao „vrbovanje pažnje” znače uživanje za recipijenta, te zadovoljava njegove potrebe, iako je njihova upotrebna vrednost određena pre svega interesom vlasnika proizvodnih sredstava za prisvajanje viška vrednosti, te da je iluzija da je taj njihov smisao svakome očigledan i da zadovoljava samo „prividne potrebe”, a da se pri tom ne shvata kako i

20