SRĐ

270

СРЂ. — SRĐ.

која nijesam ја prvi postavio ; dovoljno je samo naglasiti, da je Petrarka bio prvi onaj, koji je osjetio i uradio ono, što stari pjesnici ne uradiše, ono što Hristjanstvo ne dopuštaše inače vee u smislu asketskog mucenja, koji je, biva, osjetio, da svaka duša kojega bilo indiviđua može imati svoju istoriju baš kao i ljudsko društvo, da se u svakom casu života može razviti poema, da kakva god, i malena zgoda, ako ima duga odjeka u čovjecjem srcu, može ga imati i u lirici: hoćemo da kažemo, da je Petrarka bio prvi onaj, koji je estetski raskrio koprenu sa svoje savjesti, ispitao je i analizovao; tako radeći skrenu pažnju na pravo i duboko značenje svoje elegije, koja je: razmirica između konačnog čovjeka i beskonačnih njegovih težnja, između onoga, što se može osjetiti, i idealnog, između čovječjeg i božanskog, poganstva i hristjanstva. Ali Petrarka nije klonuo, već stade da plemenito izbavlja ono, što je čovječanstvo, iz veza teoloških, u koje ga bješe okovao srednji vijek i on ga podiže, okrijepi i oporavi od one utopije božanskog, u koju ga je mističnost odgurnula bila. Prije njega, izuzmimo nacionalnu i socialnu epopeju, umjetnost stajaše između dvije granice, ili bolje, između dvije provalije : svetosti i grijeha, asketične besvjestice i surovog materializma; u sredini, kao nezgodan i opasan most, stajaše ili viteški ili skolastički kompromis između te dvije protivnosti. Petrarka uvidje, da priroda nije osuđena, da nije odvratno ono, što se čovječanski začimlje u čovječjim grudima, da je lijepo svakako dobro, da život ima svoj ideal, da se duša oplemenjuje sama od sebe idealizujući satnu sebe; i uzdignuvši se nad uvjerenjima i kompromisima, podiže, kao svećenik naforu, svoje srce hristjanskome Bogu i uzviknu : Oče, blagoslovi! U njegovoj poeziji ostaje za navijek vjerska drhtavica i razmirica davajući joj neku Ijupkost, sjetu i istinu, ali je suština pjesme ta: s jedne strane pjesnik, oplemenjujući malo po malo svoju strast uzirnlje kao ideal ono, što se može osjetiti, a pokazuje ono, što je čovječansko; s druge strane opet, ne kažem, da ponizuje ali svakako približuje nama ono, što je božansko, stavlja ga na stranu naših osjećaja, te ga humanizuje. Takav bješe estetski proces renesanse u Italiji, koji je glavom Petrarka pokrenuo; reforma ga prekinu i razmirica