Ženski pokret
Da li je osnovano pisati jednu specijalnu istoriju žene?
Ove godine, u avgustu, održan je u Varšavi VII internacionalni kongres istoričara. Poljski istoričari spremili su tom prilikom knjigu rasprava „La Pologne". U tome delu nalazi se i studija g-đe dr. L. Harevičeve o temi. „Da li je osnovano pisati specijalnu istoriju žene," koju donosimo u prevodu sa francuskog. Prevod je izradila g-đa Zamboni.
Feministički pokret koji danas treba da posmatramo u svima civilizovanim društvima, napredovaće s dana u dan sve više i zato predmet „Istorija žene“ zaslužuje naročitu pažnju, jer je to, po mom mišljenju, tema od velike budućnosti. Ali da li je uopšte moguće izdvajanje čisto ženskih elemenata iz celokupne istorije da bi se napisala istorija žene? Kakav bi bio cilj tog izdvajanja kad se ne bismo trudili da shvatimo specijalnu istoriju muškarca ili idući još dalje — deteta? Uistini što se tiče prvog muškarca to je već učinjeno, jer istorija je dosada skoncentrisala svoju pažnju na tipove muškaraca i njihovu delatnost. Druga tačka detinjstvo je za oba pola period lične neodgovornosti, te ne može biti predmet istoriskog izučavanja, jer istorija se bavi samo ljudskim bićima potpuno svesnim svojih dela. Pravi cilj „Istorije žene“ trebalo bi da bude izučavanje istoriskih primesa koje su dale kao rezultat modernu ženu. Trebalo bi, dakle, jasno izneti razlike karaktera koje proizlaze iz razmaka vekova, primeniti psihološku analizu i posmatranje kolektivnog i individualnog života, da bi se ispoljile prave činjenice, koje pored psihologije sačinjavaju intelektualnu „osobenost“ žena. Istorisko istraživanje će otkriti uzroke njene pasivnosti u prošlosti, a u isto vreme objasniti sadašnju njenu aktivnost. Njime će se moći postaviti merilo udela žena u teškoćama na izgradnji istoriskog života, moći porediti jačina napora žena sa važnošću istoriske uloge koja im se pridaje u pojedinim istoriskim periodama. Sve više i više smo svedoci buđenja novih socijalnih i nacionalnih elemenata koji se nisu ranije pojavljivali u istoriji i među kojima je žena baš taj, čija uloga se u poslednje vreme ispoljava. Trebalo bi takođe ukazati gde se pre gubila, gde ponirala ogromna količina te otkrivene energije, uzroke koji su je potajno zadržavali ili koji su je otkrili. Do tog momenta cenile su se samo osobine žene u uskom krugu po-
rodičnog života, prelazeći preko njene čovečnosti, njenog socijalnog instinkta Rad za porodicu je urođena i prirodna dužnost oba pola. I kako se muškarac obasipa počastima i urezuje u sećanje vekova ne samo svojim osobinama za porodicu, već i svojim stavom u čovečanstvu, narodu, državi, naukama, civilizaciji i umetnosti isto tako u istoriji žene treba tražiti i naći ljudske osobine koje prevazilaze mediokritet mase? Tu baš treba tražiti i podvući visoku vrednost čisto ženskih elemenata i njihov uticaj na socijalan život. Samo mora se apsolutno prekinuti sa rutinom i zloupotrebom tumačenja istorije, koje bi bilo shodno cilju feminističkog pokreta. Iznoseći nekoliko nemilih pojava ne treba ih bučno objaviti kao dokaz za večitu nepravdu učinjenu ženama, već ih treba savesno analizirati na osnovu opštih uslova imajući uvek u vidu viši zakon evolucije i podele rada, koji upravlja podjednako i čovekom i prirodom. Nema više teškoća u odbrani teze, nego otpora u samom predmetu i kolebanja u izboru metoda. Za laika je razmak vekova gusta i homogena masa, dok za istoričara najmanje pitanje sačinjava mozaik od najrazličitijih elemenata. Koliko ogromna neizvesnost za onoga, koji bude hteo da obuhvati celokupnu siluetu žene ma bilo u glavnim potezima povučenim kroz vekove i u istoriji samo jednog naroda. Da bi se izazvala istoriska vizija mnogobrojnih žena iz prošlosti, prepreke su na prvi pogled nepobedime. Istorija sveta nije skup posebnih događaja; istorija jednog naroda nije opis svakog građanina; istorija jedne ustanove nije registar izdatih akata ni usluženih klijenata; istorija jednog čoveka nije određivanje njegovih fizioloških i intelektualnih funkcija. Svi ti delovi istorije pa bili oni osnovani ma na kojoj metodi, moraju odgovarati zahtevima naučne sinteze, da bi se mogli nazvati „istorijom“ jednog problema. Zato istorija žene mora biti pregled rezultata istraživanja nad različitim tipovima u raznim istoriskim periodima. Njena vrednost zavisiće od stepena iskorišćavanja tekstova; od kakvoće i veličine pripremnih radova i monografija; od intuicije i stvaralačke moći pisca. Od tih prvih elemenata zavisiće bogatstvo teksta i iscrpnost predmeta; od intuicije izbor i osećaj ličnosti kao i vremena; od stvaralačkog dara ceo rad. Ako razvijemo na jednom klišeu, naročito posvećenem ženi prošlosti, njenu istoriju u srcu
СЕПТЕМБАР—ОКТОВАР 1993
ЖЕНСКИ ПОКРЕТ
95