Anali Pravnog fakulteta u Beogradu

64

АНАЛИ ПРАВНОГ ФАКУЛТЕТА

тј. тужба се не може поднети и суд о томе води рачуна по службеној дужности ако случајно сазна за разлог неморалности или противзаконитости иако дужник не би истакао приговор; то би био, на пример, случај када неко апстрактно обећа дуг из хазардне игре, када апстрактно обећање представља у ствари подмићивање, итд. Према томе апстрактно обећање дута има исто дејство као дуг из картине од вредности, рецимо менични дуг. Овде такође имамо апстрактан посао исте врсте. Менични поверилац може да тужи меничног дужника без истицања каузе из основног посла из којег меница потиче (због којег je меница издата тзв. валуте) али менични дужник може да истакне приговоре и да осујети остварење повериочевог захтева ако je он супротан каузи из основног посла: ако je, на пример, меница дата за покриће куповне цене а куповина није остварена, ако je дата бланке меница на одређени износ па се утужи већи износ, итд. Ако je меница дата за остварење ништавог правног посла, она се такође не може утужити тј. разлог ништавости се и ту узима у обзир по службеној дужности. Ипак меница и остале хартије од вредности које се преносе „по наредби“ у већој мери су апстрактни правни послови него апстрактно обећање дуга из немачког права. Наиме, каснији савесни менични повериоци-индосатари могу да утуже меничне дужнике, без обзира на каузу из основног посла из кога меница потиче, те према њима се не могу истаћи приговори из основног посла који би се могли истаћи према првом меничном повериоцу. Ту je дакле апстрактност у много већој мери остварена (додуше менични дужник који плати има право регреса против одговарајућих индосаната-ранијих меничних поверилаца а евентуално такође има право да на основу неоснованог обогаћења тражи повраћај плаћеног износа од тих лица; али то не утиче на апстрактни карактер потраживања наведених каснијих меничних поверилаца). Поред апстрактног обећања дуга, апстрактни je посао. и апстрактно признање дуга § 781 Немачког грађанског законика. Овде je реч о томе да дужник који нешто дугу je на основу неког ранијег каузалног правног посла обећа тај исти дуг истом повериоцу али сада на основу апстрактног посла. Поверилац га може утужити на основу тог апстрактног посла и на тај начин му je ситуација у парници олакшана Но овде ни je реч о новацији у облику апстрактног посла јер нови апстрактни посао не замењује ранији каузални посао, он постоји и даље. Ту дакле имамо два посла који имају исте дужнике и повериоце, исте обавезе и иста потраживања. Један je само апстрактан а други каузалан. Поверилац може да утужи дужника ако хоће и на основу ггрвобитног посла без обзира на каснији апстрактан посао, иако ће се то у пракси ретко десити jep je касније апстрактно признагье дуга управо зато закључено да се повериоцу омогући лакше остварење његовог захтева.

дозвољен односно недозволен. Та квалификација je правка квалификации а. Она се разликује од ефекта као факта: то je оно што смо означили као основ. Ту je, дакле, основна противречност која се, као што у тексту видимо, појављује и у немачкој теорији каузе.