Delo

ВАСПИТАЧЕВЕ ЗАБЕЛЕШКЕ 83 Ово је одговор на прво пптање, које се читаоду горње слнчице намеће пре свпх осталнх. * Друго је питање, које се одмах намеће за овим првпм: Каква ли Ке девојка, жена и мајка изиКи од овога детета ? Одговор на ово пптање није нн немогућан нн тако тежак, као што се чпни да је. Шта радимо с воћем, да бн нам родило што круннпје н што укусније? Гајимо га и облагорођавамо га. На тај начин и дпвљака јабука по семену може нам рађатп најукуснијим и најмирпснијим јабукама. А шта мислите, како се производе добра грла стоке? Мислита добрим сојем? Јесте и њиме, али поред тога још више и добром негом. Без ње и најбољи сој закржља и нодивља, а на сталној и доброј нези и од лошијег соја нроизводе се у низу година изврсна грла. Псто то бива и с људима. Сваки човек пронзвод је два велика чиниоца: једнога снажног чиниоца чине све оне природне склоности и способности које дете донесе на свет рођењем; другога чине сви васпитни утицаји на дете од родитеља, родбнне, друштва и школе. Први чинилац зове се урођеност, други васаитање. Који од ова два чинпоца буде јачи према њему и скреће впше детиње развијање, и његов се утицај доцније у зрела човека јаче и опажа. Многи су склопи да верују. да је васпитање посве немоћно, и какав ће ко бити да зависи само од рођења, од природних дарова и склоности, А има нх, опет, који су склони да верују да су васпитање и околностн по рођењу управо свемоћнн и да све зависи једино од њих. Али, и једно и друго мишљење, узето свако за себе, погрешно је ц једнострано. Истпна је и овде. као п у многпм сличним спорним питањима, у срединп. Човек је продукат обе силе, како урођености тако и васпитања, а никако само једне или само друге. По некада је, заиста, васпитање тако снажан чинилац, и толико преобрази урођене склоности дететове, да их једва можемо доцније распознати; други пут је, опет, урођеност тако чврста, да се утицаји васпитања једва опажају у зрела човека. Али, никад није у стању ни један чпнилац да утицај другог потпуно угуши, као год што, опет, с друге стране није могућно, да утицај једног остане без икаквог дејства на целокупни развптак. Пз овога оиштег разлагања лако је сада извести одговор на оно друго питање. Каква ће девојка, жена п мати изићи од наше Катице, зависиће не само од њених склоности, п добрих и рђавих, већ исто толпко и од њеног васаитања. Што год њено васпитање оуде брижљивије п паметније то ће и она бити боља — и обратно.