Gledišta

njene psihologije”, „Mesto psihologa u našem društvu” i „Siromaštvo kao promenljiva u našim istraživačkim projektima” to su teme za razgovor kojima se aktuelnost takođe ne može osporiti. Plenamo predavanje koje je neposredno posle otvaranja kongresa održao dr Rudi Supek na temu „Socijalna psihologija i socijalistički humanizam” po svom pristupu bilo je dosledno autorovom zahtevu da se u razmatranju određenog problema ne sme ostati samo u okvirima „vlastite speci jalnosti i znanstvene sigumosti”. To nije bio ni psihološki ni sociološki pristup, to je naprosto naučni pristup koji je probleme sagledavao celovito, kakvi oni i jesu. Jedino takvim pristupom je i bilo moguće postići cilj koji je autor imao: pokazati na primem odnosa socijalne psihologije i socijahstičkog humanizma da objektivnost i preciznost naučnih pojmova zavise od samih okvira u kojima se pojmovi definišu i operacionalizuju. Odnos između socijalne psihologije i socijalističkog humanizma razmatran je još konkretnije kao odnos između psihologije i sociologije, posebno kad je reč o tumačenju problema „individualne” i „kolektivne" svesti. Na primerima različitih shvatanja, od kojih neka dominantnu ulogu pripisuju pojedincu, a dmga društvu, prikazano je prevazilaženje jaza koji je kod nekih autora oštro delio individualnu svest od kolektivne svesti, a time i psihologiju od sociologije. Kao rešenje za jednu od velikih briga socijahstičkog humanizma koja proizlazi iz činjenica da Ijudi otuđuju jedan deo svoje volje u moći koju predstavlja država i kojoj se dobrovoljno podvrgavaju jer je nosilac „opštih interesa”, navodi se Marksova ideja o komunističkoj zajednici, koja bi jedina bila pravi posrednik između Ijudi i pravi medijum njihove socijalizacije. Mada se u istraživanjima sa sociološkom orijentacijom ide od globalnog nivoa, a u istraživanjima psihološke orijentacije obratnim putem od pojedinca i međuhčnih odnosa do spoznaje grupe kao specifičnog oblika društvene egzistencije, ove orijentacije se susreću na istim problemima, što je ilustrovano na primeru odnosa čoveka prema radu i proizvodnim odnosima, koji je od neposrednog interesa za socijalistički humanizam. Dok se u prvoj fazi na čoveka u radu gleda sa čisto tehničkog i ekonomskog utilitamog gledišta, u drugoj fazi se interes okreće ka čoveku kao organizmu ih psiho-fizičkom mehanizmu. Psihološki interes se u trećoj fazi pretvara u izrazito socijalno-psihološki, o čemu svedoče i mnoga istraživanja „Ijudskog faktora" u proizvodnji. Još dalje se otišlo u četvrtoj fazi, koju karakteriše vođenje računa o tome da i grupa kojoj radnik pripada nije izolovana, već je samo eleraent jednog društvenog sistema, čime se i socijalno-psihološko stanovište proširilo do sociološkog stanovišta. Uvođenje socijalnog sistema u ispitivanje odnosa među Ijudima i grupama u proizvodnom procesu dovelo je, pored potrebe za saradnjom psihologije i sociologije, i do situacije u kojoj je stav „naučne neutralnosti” neodrživ. Savest prisiljava sociologa i psihologa da se radikalizuju u smislu onog

SNEZANA JOKSIMOVTĆ