Gledišta
bude prihvaćen kao marksistički nijedan stav koji nije i praktično zasnovan i teorijsko-metodološki obrazložen. Pod praktičnom zasnovanošću podrazumevamo potvrđivanje u društvenoj delatnosti tačnosti stavova, tj. činjenicu da oni uspešno služe u savremenoj (društvenoj, političkoj, teorijsko-naučnoj, filozofskoj) praksi. Pod teorijsko-metodološkom obrazloženošču stavova podrazumevamo njihovu saglasnost sa drugim provereno-istinitim teorijsfcim dostignućima. Da bi ispuniia te uslove, jedna savremena interpretacija integralnog marksizma treba da se izgrađuje na društveno utvrđenim i javno proverljivim činjenicama kao logički koherentna kritički konstituirana celina pojedinih rezuitata, uvek otvorena prema novim saznanjima i prinoipijelno revizibilna u svim stavovima koji ne odgovaraju potpunijim praktičkim i •teorijsko-metodološfcim iskustvima. Društvena komunikabilmost je pretpostavka mogućnosti saznanj-a i provere, dakle, prihvatanja ili odbacivanja rezultata svake teorijske delatnosti, pa i jedne valjane interpretacije integralnog marksizma, zbog čega je i to jedan od nužnih metodoloških zahteva njenog konstituisanja. Sem ovih, suštinski kriterijum marksističkog je i jedna ddeološki bitno humanistička, danas socijalistička humanistička orijentacija. Ako bismo sa ovih metodoloških stanovišta pokušali odrediti bit Marksovog opusa, mislimo da je prethodno nužno istači da je Marks pre svega revolucionar: osnovna Marksova težnja koja prožima sve njegovo delo, i „rane” i ,kasne” radove, jeste nastavljanje socijalne revolucije modemoga doba, započete još renesansom, revolucije koja je događajima u Francuskoj 1789—1793. imala svoj dotada najspektakularniji oružani d politički čin. 12 ) Dakle, Marksova bitna intencija je transteorij-ska i transfilozofska: ne samo objašnjavati svet već ga praktično revolucionamo menjati. Ali to menjanje pretpostavljalo je sigumu orijentaciju u biti vremena i tim zahtevalo od Marksa i teorijsko rešenje mnogih starih i novih filozofskih i drugih problema. Zato on veđ i u doktorskoj tezi 1840—-1841. god. u istorijskoj analogiji klasičnog poistaristotelovskog i svoga posthegelovskog doba pokušava da nađe taj kompas, a njegovo vračanje na Hegela, posthegelovce i afctuelne društvene odnose Rajnske oblasti Nemačke ponovo ga je neposredno uključivalo u sam tok savremenosti. U tim ranim traganjima za smislom Ijudskoga u ovom svetu, za mogućnošću dela, čovečnog bitisanja, udario je Marks temelje svim svojim kasnijim poduhvatima. Fragmentame i nesistematske, razasute po spisima iz ovog perioda, Marksove misli o čoveku-svetu, praksi- proizvodnji-radu-delatnosti, istoriji, otuđenju, dezalijenaciji-slobodi... koincidiraju u jednoj opštoj -koncepciji se-sveta, koja je inherentna svi-m njegovim kasnijim i teo-
12 ) To je danas opštepoznata i univerzalno priznata činjenica, koju đokazuju Marksov život i delo svojim epohalnim uticajem na ceo svet. Ipak, zbog autentičnosti i težine, navodimo Engelsovo mišljenje o tomer ~. . .Marks pre svega bio revolucionar. Sudelovati, na ovai ili onaj način, u rušenju kapitalističkog društva. . sudelovati u oslobađanju modernog proletarijata. . , to je bio njegov pravi životni poziv. Borba je bila njegov element. I on se borio s takvom strašću, s takvom upornošću, s takvim uspehom kao malo ko. . —K. Marks—F. Engels, Izab ran a del a, „Kultura", 1950, tom II (ćirilicom), str. 164,
67
MARKSIZAM I FILOZOFUA