Hanoar : list jevrejske omladine Jugoslavije

BERTHA BADT-STRAUSS: RICHARD DEHMEL I ZIDOVI

„Hanoar« je donio prijevod jedne Dpjesme slavnog njemačkog pjesnika Richarda ·Đehmela iz knjige »Weib und Welt« (vidi „Hanoar. broji 3— za decembar — januar 1020 —_1930, str. 79).

Živofino djelo Richarda Dehmela obilieženo ie ma odlučnim raskršćim utiecajem Žžidovskih ljudi i židovskih misli. Značaino ie kod tih susreta da misli viečnoga židovstva, svijet Biblije, kojia ie ioš Goetheu bila duhovni dom, ovdie stupa u pozadinu prema židovskim liudima i židovskim pitaniima kojia postaiu od značaia za piesnika. Dakako da i lica Bibliie igraju ulogu među kulturnim dobrima u čiioi ie sredini uzrastao šumarski sin iz Kremmena. Baka ie htiela da nien daroviti unuk postame propovjednik. a student ie marljivo slušao po koji kolegii o Starom Zavietu., ! kasniie odaiu gcdiegdie niegovi listovi dobro poznanstvo s onim viečnim prilikama iz Bibliie: kad usporedujc Jakoba Wassermanna nakon kniige »Die Juden von Zirndorf« s prorokom Mihom »koji ie iza plaga pievao piesme«. Ali tek u pismima iz ratnih vreme: vraća se osjećainom svijetu proroka; i sam Goethe niu se čini površan premx Ješaji.

Čim ie mladić stupio u akademski život, došao ie pod utiecai židovskin ludi. Osnivačima »Burschenschatt«-a »Hevellia«, kome se priključio miladi Dehmel, pripadao ie Eranz Oppenheimer, poznat ŽidovstvVu nesamo po tome, što ie slavan nacionalni ekonom. On ie postao Pilad toga nemirnoga duha kog su progonili demoni; često ie siromaha, razbaštiniena od Strozog oca, primao u svoju sobicu i s niime diielio svoie odmjerene studentske novce. — Kasniih godina zavoli silno Dehmel iednogz južnomiemačkog Židova i piesnika: Alfreda Momberta, »jedincatoga, božanskoga«, kako ga naziva čije »stvaranie« oduševlienoz priiatelia sieća na posliednia posglavlia knige Jobove.

Uz pomoć Pilada upoznao ie, kako sam iednom kasniie piše, i svoju Iiigeniju, a »imao je uz to sreću, da Ifigeniia niie bila niegova Sestra«. Ta se liigeniia zvala Paula Oppenheimer, kći berlinskog reformnog rabina. Možda čudo: bila ie Židovka. Više nego iedanput bilieži miemačka literatura čudnu činienicu da duhovno iaka židovska žena jače osieća geni Tniemačkozg piesnika nego germanska okolina. Tako ie Rahel Lewin obožavala Goethea već onda kad su ga vestfalske plemenitaške porodice — to saznaiemo iz pisama toga vremena — nazivale imenom »Schweinehund«, koie niič nimalo laskavo. U borbenom razvoiu Dehmelova genija, kog su često blatili konzervativni elementi, često se ponavliaiu dogadaji: tako ie ona rainska Židovka koja mu ie postala druga žena također pripadala prvim sliedbenicama Stefana Georgea. Paula Oppenheimer niie dakako spoznala ı Dehmelu samo pjesnika; ona ie za toga geniialnog čovieka, čiji se Život na neko vrijeme uijcčdinio s niezinim, žrtvovala svoj čitav život pa mu ie na koncu oprostila naiveći bol koji ioi ie nanio. Među posmatračima ove Životne i ljubavne istoriie tragičnih dimenziia uvijek će biti liudi koii će biti na strani slabijeca. Victrix causa diis placuit, sed victa Catoni... Među ove pripada naiznmatniia žena koju susrećemo n tom Životu, bogatom licima: Hedwig Lachmann, kći jednog južnoniemačkog kantora, čista priroda snažne piesničke intuicije. Uski svezak nienih piesama imade svoi naročiti značaj, a niezini prilevodi pripadaiu medu

161