JUS standardizacija

BROJ 34 OKTOBAR—_NOVEMBAR 1950

94 xx frostruko legirami čelici Ni .30/.60 Cr ·30/.50

Mo .08/.15; 97 xx trostruko legirani čelici Ni .40/.70 Cr .10/.925 Mo. -:15/.95; 98 xx irostruko legirani čelici Ni .85/1,15 Cr .70/.90 : Mo .20/.30.

9 xx nisko legirani čelici i čelici velike čvrstoće

Vrste čeličnog liva

60 xxx nerđajući čelični liv

70 xxx vatrootpormi čelični liv

00 «x nelegirani i nisko legirani čelični liv

Q0 xx 3

01 xx čelični liv velike čvrstoće.

Posebne oznake ma pr. dopunski brojevi za postupke n su: uobičajeni u Americi. Multiplikatori

U nekim zemljama upotrebljavaju se takozvani multiplikatori za iegirane elemente. Multiplikatori služe da se dobiju što manji celi brojevi (bez decimala) kao oznake za leguru. U sledećoj tablici su navedene zemlje i pojedini muhltipiikator: za pojedine elemente:

Multiplikatori za nisko legirane čelike

Nemačka Francuska Italija Aluminij s (0) 10 10 Berilij 10 10 i Olovo 10 10 e JO) Bor 10 = Cer 100 = = Erom 4 : 4 4 Kobalt di MM 4 4 Bakar 10 10 10 Mangan 4 4 4Molibden 10 10 10 Nikel - 4 4 4 Niob 10 DO Eostor 100 ~ 10 10 Sumpor _100 10 10 Sifcij 4 4 CO Azot 100 ; 10 Tantal 10 10 10 Titan 10 — 10 Vanadii 10 10 10 Volfram 4 10 10 Cirkonij 10 · 10 10

Belgija i Finska upotrebljavaju uvek multiplikator 10..

U Holandiji se upotrebljava za sve legirajuće dodatke multiplikator 10 (i za visoko !egirane čelike).

Za visoko legirane čelike upotrebljava se u državama

navedenim u tabeli za egirajuće elemente muhltiplikator 1.

Za razliku od misko legiranih čelika upotrebljava se u Nemačkoj jedno X, u Francuskoj Z, a u Italiji X, koje se stavlja ispred oznake. (U Francuskoj K napred znači kod nelegiranog čelika nizak sastojak fosfora i sumpora. To je dakle znak za bolji kvalitet).

_ __Ža sadržaj ugljenika upoirebljava „Belgija, Finska i Čehoslovačka za legirane čelike multiplikator 10, Nemačka, Francuska, Italija i Holandija muliplikior 100 (i kod Visoko legiranih čelika.

Sastav oznaka za legirane čelike

I kod sastva ozaka za čelike u zemljama, koje hemiske elemete obeležavaju hemijskim simbolima ili drugim sloVima, može se uočiti sličost što odlučujući legirani elemenat stavljaju! napred, a za njim ostale prema stvarnom procentu. -

Na isti način sreduju fe zemlje i oznake legiranih elemenata po procenlu sadržaja koji je u opadanju, svako najčešće — udružene u grupu ili meposredno posle svakog simbola (na pr. u Holandiji, Švajcarskoj i Čehoslovačkoj). Sadržaj ugljenika stavlja se u sfotima procenta (u Čehoslovačkoj u desefim procenta) ispod grupe slova. Samo Švajcarska stavlja simbol C izpred ugljenikove oznake; sve druge države me. Belgija obuhvata broj za ugljenik (u desetim procenta) sa legirajućim brojem zajedno,

79 Sastav oznaka za čelik S 1 O aa IO AA E Ozn ika za leguru | O o es o O 5,5 SS 5 “e U CIS RO SEO RE S Š NE E #3 7 O 58% ZN 65 = S Belgija. ne 1/ 10% u da da S Nemačka ne · 1/100%. - da da · Finska ne 1/ 10% p da da Francuska ne 1/100% a da da Italija ne 1/I0% d da da Holandija ne 1/100% u da ne da Švajcarska da 1/100% da ne da Čehoslovačka ne 1/ 10% 'ne ne da

SAD = =

n [4]

Me. ji |

Da bi se dobile što kraće oznake, neke zemlje izosta- vljaju hemijske simbole kao i pripadajuće brojeve, čije prisustvo nema naročitog uticaja, ili koji nisu karakteristični odnosno čiji podatak nije potreban za razlikovanje čelika. To se radi u Belgiji, Nemačkoj, Finskoj, Francuskoj i Italiji. Naročito ovo važi za višestruko i visoko legirane čelike. :

U vezi sa tim interesantno je, kako se označuje po jedan nisko legirani i jedan visoko legirani čelik (sa, kao primer, uzetom analizom) u pojedinim zemljama:

Nisko legirani

Visoko legirani čelik. |

čelik (100. CP. 18096 CE 0,8 9%o C, 8,59%6 POO A AO e-0 Ni 0,8 Cr 8" Ni i 20/, Si Belgija Ni Cr 885 Cr Ni 11800 (ili Cr Ni Si }180) Nemačka 20 Ni Cr 148 | X 10 Cr Ni Si 188 Finska Ni Cr 385 CrNi 1180 (ili CrNiSi 1180) | Francuska | 80 Ni Cr 143 | Z 10 CnS 18-08 Italija 80 Ni Cr 1483 | X 10 CnS 188 Holandija | 80 Ni 835 Cr 8| 10 Cr 180:;Ni 80vSi 20 Svajcarska | C 80 Ni85 Cr 8| (C 10 Cr 180 Ni 80 Si 20). Cehoslovačka | a Ni3 Cr * | (I Cr 18 Ni 3i?)

aaa ee =—==——<—<——

5. Oznake za stanja obrade Oznake za obradu u toplom i hladnom, stanju uobičajene su u više država,

Belgija upotrebljava na pr. na osnovu radova ISA komiteta 17 sledeće oznake: G = traitement de coalescence — meko žareno

R = Recutt complet = visoko žareno (preko Ac) N = Recuit de normalisation = normalno žareno (normalizirano)

V = Traitement d'anelioration — 'poboljšano

· H = Trempe al” huile = kaljeno u ulju.

T — Trempe a Peau = kaljeno u vodi

A = Trempe a air = kaljeno na vazduhu

U Nemačkoj su za sada po DIN 17006 utvrdeni sle-

deći znaci: A_ ~ popušteno B = doveden u stanje najbolje obradivosti skidanjem strugotine =

E = cementiran

G = meko žarenm

H ~ kaljem HE = površina plamenom kaljena

HJ = površma kaljena visokom frekvencijom

K = hladno oblikovan (hladno valjan, hladno vučen

i i slično)

N = normalno žaren NI = nitriran

S = Žžarem za otpuštanje napona

U = neobrađen

poboljšan