JUS standardizacija
8.312
Od skupine proizvoda čije se debljine razlikuju među sobom za više od 10 mm a ne više od 20 mm, uzima se po jedan uzcrak od najdebljeg i najtanjeg proizvoda.
Skupine proizvoda čije se debljine razlikuju za više od 20 mm moraju se podeliti prema tač. 8.312.
Za ispitivanje otpornosti prema krtom lomu, što se vrši na proizvođima svrstanim samo po istim šaržama, uzorak se uzima od najdebljeg proizvoda i mora biti takve veličine da se iz njega mogu izraditi 6 epruveta za ispitivanje žilavosti.
Za ispitivanje zatezanjem iz svakog uzorka izrađuje se po jedna epruveta. Za ispitivanje savijanjem iz svakog uzorka izrađuje se po Jedna epruveta.
Za ispitivanje žilavosti izrađuju se tri epruvete iz uzorka uzetog prema tač. 8.32. Ispitivanje se ograničava na ove tri epruvete ako se dobiju rezultati koji odgovaraju garantovanim vrednostima (vidi tač. 6.422).
Ispitivanje zavarljivosti vrši se samo ako se ugovori. Način i obim ispitivanja utvrđuju se ugovorom.
Uzimanje uzoraka
Mesto sa koga se uzima uzorak za ispitivanje treba da Je tako odabrano da pruži što je moguće više nedvosmislena saznanja o svojstvima proizvoda i po preseku i po dužini.
Iz profila uzorci se uzimaju prvenstveno iz kraka, odnosno nožice, i sa mesta prema slikama 1 do 6, pri čemu uzdužna osa epruvete treba da se nalazi na oko 1/3 odstojanja od spoljne ivice kraka, odnosno nožice.
Iz šipkastog čelika debljine do 25 mm uzorci se uzimaju tako da se uz što je moguće manju obradu mogu upotrebiti kao epruvete. Pri debljinama iznad 25 do 40 mm uzorci se mogu uzimati sa bilo kog mesta preseka. Iz proizvoda debljih od 40 mm uzorci se načelno uzimaju sa mesta kako je naznačeno na slikama 7, 8 i 9.
U trakama, limovima i širokom pljosnatom čeliku epruvete, uopšte, moraju ležati na sredini odstojanja između središne linije ı uzdužne ivice proizvoda, kako je pokazano na sl. 10.
Iz traka uzorak se uzima iz spoljnjeg savijutka, dovoljno udaljeno od kraja trake.
Pri ispitivanju zatezanjem proizvoda debljine do 30 mm ako se ispituje na pravougaonim epruvetama, obe strane epruvete treba da sadrže valjane površine. Na pravougaonim epruvetama od proizvoda debljih od 30 mm, mora se zadržati bar jedna strana sa valjanom površinom.
Upotreba okruglih epruveta dopuštena je samo za proizvode deblje od 30 mm, u tom slučaju osa epruvete mora ležati na trećini odstojanja od površine do sredine proizvoda, mereno od površine, ili bar što je moguće bliže tom položaju. i
Pri ispitivanju savijanjem kadgod je moguće treba upotrebiti epruvete debljine samog proizvoda. Na proizvodima debljine iznad 30 mm, sa epruvete se može odstraniti kora od valjanja na jednoj strani, ali pri ispitivanju strana sa korom valjanja mora biti u zoni zatezanja.
Epruvete za ispitivanje žilavosti moraju imati jednu stranu što je moguće bliže valjanoj površini. Osa epruvete mora biti paralelna sa pravcem valjanja. Žleb epruvete mora biti upravan na valjanu površinu (vidi sl. 11).
Pri odvajanju uzorka treba u najvećoj mogućoj meri izbegavati deformacije; pri upotrebi makaza ili plamenih rezača mora se predvideti dovoljan dodatak za obradu, koji treba da bude odstranjen obradom skidanjem strugotine. Ako pri primeni plinskog rezača nastala tvrdoća usled zakaljivanja ne dopušta obradu struganjem, dopušteno je zagrevanje komada do temperature najviše 550 "C.
Savijene ili izvitoperene uzorke valjanog čelika treba izravnati u hladnom stanju, ali ako je deformacija prevelika za ravnanje u hladnom stanju, materijal koji se isporučuje u žarenom ili normalizovanom stanju može se ravnati u vrućem stanju, pri čemu se ne sme prekoračiti temperatura 650 "C.
Pri proveravanju epruveta treba izbegavati svako oblikovanje u hladnom stanju ili zagrevanje kojim se menjaju Osobine u odnosu na proizvode koji se isporučuju.