JUS standardizacija
STANDARDIZACIJA 301
Rotaciona kretanja A, B i C A, B i C određuje rotaciona kretanja oko odgovarajućih osa paralelnih sa X, Y i Z.
Pozitivne vrednosti A, B i C se dobijaju ako se desnovojni vijak obrtanjem u desno kreće napred u odnosnom smeru + X, + Y odn. + Z (v.sl. 1).
Koordinatni početak standardnog koordinatnog sistema Položaj koorđinatnog početka (X = 0, Y = 0, Z = 0) standardnog koordinatnog sistema je proizvoljan.
Koorđinatni počeci uglova A, B i C su proizvoljni; oni se biraju prvenstveno paralelno odnosnim osama Y, Z odnosno X.
Dopunske ose
Translacija
Ako pored primarnih translatornih pravolinijskih kretanja X, Y i Z postoje i sekundarna translatorna kretanja paralelna njima, ova se odgovarajući označavanju sa U, V odn. W. Ako postoje tercijarna kretanja, ova se odgova-– rajući označavaju sa P, Q odn. R. Ako postoje linearna kretanja koja jesu ili nisu paralelna sa X, Y odnosno Z, ova se mogu označavati sa U, V, W, P, Q odnosno R, prema tome čemu najviše odgovaraju.
U horizontalnih bušilica i glođalica, pomeranje vrha noža na poprečnom klizaču za ravno struganje označava se sa U ili P, ako su ova slova raspoloživa, ako je kretanje stola već označeno sa X; u stvarnosti, kretanje vrha noža, iako ide ka vretenu, je kretanje po krivoj. Koordinatni početak i smer su đefinisani na isti način kao u tač. 4.1.
Primarna linearna translatorna kretanja su ona kretanja koja su najbliža glavnom vretenu. Sekunđarna translatorna
kretanja su sledeća po blizini, a tercijarna kretanja su ona koja su najudaljenija od glavnog vretena (v. tač. 11).
Primeri:
a) Radijalna bušilica: pomeranje nosača glavnog vretena se označava sa Z, a pomeranje konzole po stubu sa W,
b) Revolver strug: kretanje saonica alata se označava sa Z, dok se kretanje revolver suporta, koji je dalji od vretena, označava sa W.
Rotacija
Ako pored primarnih rotacionih kretanja A, B i C postoje sekundarna rotaciona kretanja, koja jesu ili nisu paralelna sa A, B i C, ova kretanja se označavaju sa D ili E.
Smer rotacije vretena
Pozitivan smer rotacije je onaj smer kojim bi se okretao desnovojni vijak pri uvrtanju u radni komad.
Inverzni smerovi za kretanje radnih komada
Ako neki elemenat mašine vrši prema programu bušene papirne trake pomeranje radnog komada, umesto pomeranja alata, to kretanje mora odgovarati suprotnom smislu od onog definisanog za kretanje alata. Na šematskim prikazima različitih mašina, strelica sa slovom i zrakom »prim« ('), kao npr. + XX", označava smer kretanja radnog komađa koji se pomera prema programu koji zahteva pozitivno kretanje, dok strelica sa slovom bez znaka »prim«, kao npr. + X, označava smer kretanja alata za isti takav program koji zahteva pozitivno kretanje (v. tač. 2.6).
Šematski prikazi mašina Šematski prikazi pojedinih tipova mašina na slikama 2 do 25 su u skladu sa ođredbama ovog standarda, za takve mašine.
Šematski prikazi pokazuju, pomoću slova ose kretanja, i pomoću strelica pozitivan sm?r.
Koordinatni sistem, naznačen na svakoj šematskoj slici, olakšava. programiranje. Koordinate koje su date na slikama iste su kao one koje se daju na radnim komadima.