JUS standardizacija

o standardizaciji u rudarstvu,

preradi minerala i uglja

od 1952. do 1972.

srboljub stojković, dipl. ing

Rad na standardizaciji u našoj zemlji započeo je 1950. godine u Savetu za mašinogradnju Vlade FNRJ.

U prvim godinama rada aktivnost je bila usmerena na uvođenju jedinstvenog sistema ı okupljanju stručnjaka-saradnika koji će raditi na izradi predloga standarda i zajedno sa stručnjacima iz privrede donositi definitivne nacionalne standarde. Prvi jugoslovenski standardi objavljeni su u »Službenom listu FNRJ« 1952. godine. Među ovim standardima objavljeni su i prvi standardi iz oblasti uglja.

U toku 20 godina rada na standardizaciji u grani rudarstva. preradi minerala i uglja doneseno je 579 standarda. U ovih 579 standarda uključen je izvestan broj standarda iz drugih grana koji se pretežno koriste u rudarstvu.

Ukupan broj izrađenih standarda od 1952. do 1972. godine prikazan je na sl. 1.

Broj izrađenih standarda !952—1972 500 450 #00 350 300

250

M5253 54 55 56 57 58 59 196061 62 63 6« 65 66 67 68 69 19707! 72

SI. 1

Proučavanjem dosadašnjeg rada na standardizaciji u grani rudarstva, preradi minerala i uglja, može se zapaziti da je aktivnost rada u prvih pet godina bila na iznalaženju metoda rada ı iznalaženju onih obiasti u grani koje se mogu prvo dovesti pod standardizaciju. U ovih prvih 5 godina doneseno je oko 10 standarda. U sledećih pet godina rad na samoj standardizaciji je intenzivniji jer je i interes radnih organizacija za standardizaciju rastao, što se odrazilo i na broj standarda. Dakle, u prvih 10 godina rada u ovoj grani prošlo se kroz pripremni period, a zatim se uz veoma veliki uloženi napor, uspelo da ostvari oko 150 standarda. Ovih 150 standarda izvršilo je znatan uticaj na racio-

nalniju proizvodnju u pojedinim oblastima, a naročito u industriji vatrostalnog materijala, jer je u toj oblasti doneseno preko 50 standarda. Pored ovih standarda, u tom periodu doneseni su standardi za livački pesak, ručni rudarski alat, i standard za jamski vagonet sa elementima koji je omogućio da se pristupi izradi standarda za profile Jamskih prostorija.

Iz dijagrama sl. 1 može se uočiti da se u prvih 10 godina rad na donošenju standarda nije odvijao kontinuirano i da se porast izrade standarda znatno kolebao, što se može tumačiti velikim teškoćama u aktiviranju pojedinih oblasti u grani, Jer su se neke oblasti zatvarale, a druge se nisu mogle blagovremeno otvarati bilo zbog izvesnih nerazumevanja stručnjaka iz privrede, bilo iz drugih objektivnih okolnosti koje prate svaki početak rada. Međutim, u sledećih 10 godina ovaj interes se iz godine u godinu povećavao, otvarale su se oblasti koje nisu mogle biti obuhvaćene u prvih IO go-

Broj izrađenih stanđarda !963 -!972

1972

| ||

dina, što je omogućilo da se rad na donošenju standarda stabilizuje i da se približno kontinuirano sprovodi, što se vidi iz priloženog dijagrama na sl, 2

Na slici 2 prikazano je kretanje izrade standarda po godinama od 1963. do 1972. godine. U ovom periodu prosečno je rađeno oko 33 standarda godišnje. Aktivnost rada odvijala se uglavnom na standardizaciji terminologije, oblika i mera, uslova kvaliteta (svojstva, karakteristike proizvoda) ı metoda ispitivanja. U tom smislu do sada izrađeni standardi razvrstani su prema oblastima i tipovima prema sledećoj tabeli: