JUS standardizacija

šta očekujemo od novog Zakona o standardizaciji

Milan Krajnović, dipl. ecc. direktor Jugoslovenskog zavoda za standardizaciju

Zakon o jugoslovenskim standardima donet je 1960. godine kada je standardizacija kod nas bila relativno mlada i nerazvijena tehnička disciplina. Imajući u vidu vreme kada je Zakon donet i naš domet u standardizaciji toga vremena, mora se priznati da je on na veoma pogodan način dao široke mogućnosti za razvoj ove discipline u našoj zemlji. Kasnije izmene i dopune Zakona uglavnom su se odnosile na pitanja nadležnosti i nisu menjale njegove osnovne koncepte.

Donošenje ustavnih amandmana nametnulo je potrebu usklađivanja velikog broja saveznih Zakona sa Ustavom. To se odnosi i na Zakon o jugoslovenskim standardima o čemu je u toku 1972. godine vođena veoma interesantna diskusija. Brojni učesnici u diskusiji tražili su da se prilikom usklađivanja Zakona sa ustavnim amandmanima izvrše generalne koncepcijske izmene. Iako opravdani, ovi zahtevi nisu prihvaćeni od stručnih službi zbog kratkoće vremena u kome je trebalo obaviti obimnu zakonodavnu delatnost. Zauzet Je stav da se u ovoj fazi, u vanrednom postupku, formalno donese novi Zakon, ali da se izmene u njemu kreću u granicama usklađivanja sa ustavnim amandmanima. Takav nacrt Zakona sada se nalazi pred Saveznom skupštinom i njegovo donošenje se uskoro očekuje. S obzirom da ove izmene ne zadovoljavaju savremene potrebe našega društva u domenu standardizacije, pristupilo se izradi novog Zakona na novim koncepcijama koji u redovnom postupku treba pripremiti ı uputiti Saveznoj skupštini. Postoji realna mogućnost da se u toku 1973. godine temeljito pretresu koncepcijska pitanja i izradi nacrt novog Zakona. Tako je radni zadatak i formulisan.

Polazeći od činjenice da standardizacija u savremenom industrijskom društvu zadire u sve oblasti ljudske aktivnosti, da je ona nerazdvojni deo tehničkog progresa, da ona mora biti usklađena sa međunarodnim sistemom standardizacije, kako zbog neizbežne intenzivne međunarodne razmene dobara ı usluga, tako i zbog transfera znanja i tehnologije proizvodne, tehničke, naučne i intelektualne kooperacije savremenog sveta, standarđizacija mora biti drugačije tretirana nego do sada. Takva obuhvatnost standardizacije, međusobna uslovljenost i povezanost privreda raznih stepena razvijenosti i različitih privrednih sistema, ne može biti zaobiđena ili ignorisana u koncepciji na kojoj će se raditi novi Zakon.

Polazna osnova ove koncepcije je ta da se izradi i donese Zakon o standardizaciji kao disciplini čiji se domet ne iscrpljuje u donošenju jugoslovenskih standarda kako je u osnovu tu materiju postavio postojeći Zakon. Domet standardizacije je mnogo širi i obuhvatniji i sa njom se u većoj ili manjoj meri bave svi učesnici u proizvodnji ı prometu roba, usluga i niza drugih društvenih delatnosti. Ako bismo u grubim crtama pokušali da standardizaciju definišemo kao proces stvaranja i primene pravila ponašanja, uz saradnju svih zainteresovanih, usmeren u cilju postizanja opšte ekonomičnosti i čija se rešenja zasnivaju na proverenim rezultatima nauke, tehnike i prakse, prezentirana u obliku društveno priznatih dokumenata onda novi Zakon mora jasno odrediti mesto i ulogu svih učesnika i nosilaca poslova u procesima standardizacije. To u stvari i jeste osnovni razlog za povlačenje postojećeg ı donošenje novog Zakona.

Sama činjenica da se ovom pitanju prilazi sa jedne šire društvene platforme, a ne sa pozicija zakonske regulative, to se Zakonom moraju odrediti osnovni ciljevi standardizacije u sadašnjim uslovima. Polazeći od poznate činjenice da u savremenom društvu rapidnom brzinom raste broj varijanti proizvoda i postupaka što život čoveka čini težim i komplikovanijim, to je uprošćavanje, a samim tim olakšavanje ljudskog življenja jedan od prvih ciljeva standardizacije. Omogućavanje sporazumevanja, iskazivanja potreba, razmena mišljenja i ideja, prvenstveno između proizvođača i potrošača, nezavisno od govornog jezika, državnih granica i geografske udaljenosti, zatim zaštita zdravlja, života, bezbednosti uopšte, obezbeđenje kvaliteta proizvoda i usluga, usmeravanje domaće industrije na savremenija rešenja da bi bila konkurentna i sposobna za poslovnu saradnju, što u krajnjem sve doprinosi opštoj ekonomičnosti društva u celini. u najgrubljim crtama predstavlja ciljeve koji pri donošenju Zakona moraju biti uzeti u obzir.