JUS standardizacija
uloga i rad interne standardizacije u udruženom preduzeću ISKRA
Franc Špiler, dipl. ing.
razvoj u prošlosti
Tvornica elektrotehničkih i finomehaničkih proizvoda ISKRA u Kranju uočila je značaj standardizacije za industrijsku proizvodnju već skoro posle svoga osnivanja i zato je već u godini 1946. formirala službu za standardizaciju. Tada svakako još nije bilo jugoslovenskih standarda, pa je zato ova služba na svom početku prevodila u tvorničke ISKRA-standarde u prvom redu DIN norme, čime je, između ostalog, postigla i uvođenje slovenačkih termina za standardne dclove, materijale i alate, na svim radnim mestima u tvornici.
Slično su i postepeno osnivane službe za standardizaciju i u nckim drugim tvornicama eclektroindustrije u Sloveniji, koje su se godine 1961. spojile u veliku ISKRU.
Prilikom integracije sve ove tvornice spojile su sve dotadašnje službe sa standardiz-ciju u z.jedničko odelenje za standardizaciju u okviru novoformiranog razvojnog instituta ISKRE, Zavoda za automatizaciju. Kao prvi zadatak ove zajedničke službe za standardizaciju bio je, zameniti standarde pojedinačnih tvornica jedinstvenim ISKRA-standardima koji treba da važe u svim pogonima integriranog preduzeća.
S razvojem i proširenjem asortimana. proizvoda u specijalizovanim tvornicama i pogonima kasnije se ukazala potreba za standardizacijom u pojedinim oblastima. Ovim potrebama morala je uslediti i organizacija standardizacije, koja ima danas zadatke i oblik, opisan u sledećem izlaganju.
zadaci interne standardizacije
Zadaci interne standardizacije u UP ISKRA uglavnom su sledeći:
l. Smanjivati asortiman nabavljenog materijala i time snižavati materijalne troškove.
2. Upotrebom delova koji se ponavljaju sužavati asortiman vlastitih sastavnih delova kod jednog ili čak šireg izbora konačnih proizvoda i time u Što većoj meri udovoljiti kupcima i istovremeno sniž.vati troškove proizvodnje.
3. Definiranjem uslova za preuzimanje zagarantirati tražen kvalitet dobavljenog materijala i sastavnih delova.
4. Definiranjem metoda. za ispitivanje zagarantirati ravnomeran i zadovoljavajući kvalitet konačnih proizvoda i time udovoljiti kupcima.
5. Propisivanjem oblika, mera i tolerancija zagarantirati zamenljivost sastavnih delova i sklopova i time omogućiti servisiranje proizvoda posle prodaje.
6. Uvođenjem sistema označavanja i jedinstvenih zapisa omogućiti nedvosmisleno sporazume-
vanje i racionalno materijalno poslovanje u svim jedinicama udruženog preduzeća, naročito pri uvođenju elektronske obrade podataka.
7. Pribavljanjem i tumačenjem nacionalnih (domaćih i stranih) standarda i međunarodnih preporuka stvoriti konkurentnu sposobnost naših proizvoda na domaćem i stranom tržištu.
organizacija interne standardizacije
S obzirom na opseg i razgranatost udruženog preduzeća, razgranata je i organizacija interne stabilizacije.
U Zavodu za automatizaciju deluje zajednička standardizacija koja, između ostalog, izdaje ISKRA-standarde, važeće u svim jedinicama udruženog preduzeća.
U pojedinim tvornicama formirane su fyormičke službe za standardizaciju, čiji je obim prilagođen potrebama tvornice. U velikim tvornicama je to celo odeljenje, dok u manjim posao standardizacije obavlja jedan referent. Zadatak ovih službi jeste, da izdaju tvorničke propise, (to su standardi važeći samo za jednu oblast odnosno za jednu tvornicu), da sastavljaju uže izbore materijala i sastavnih delova za svoju proizvodnju i da sarađuju sa zajedničkom standardizacijom.
Za koordinaciju rada između službi za standardizaciju na oba nivoa, formirana je komisija za standardizaciju, u kojoj su članovi rukovodioci službi za standardizaciju svih tvornica, a vode je saradnici zajedničke standardizacije. U nadležnosti ove komisije je donošenje programa rada zajedničke standardizacije i nadzor nad njegovim izvođenjem, određivanje osnovnog koncepta za pojedine grupe standarda, kao i raspravljanje i donošenje opštih ISK RA-standarda.
Obim ISKRA-standarda je preširok, da bi mogao biti predmet raspravljanja samo jedne komisije, zato su za pojedina stručna područja osnivane stručne komisije koje samostalno raspravljaju i donose standarde svoje grupe. Tako su do sada formirane sledeće stručne komisije: za elektronske elemente, za veštačke mase i za štampana kola, a predviđena je Još i komisija za elektromehaničke elemente.
Na donjoj slici data je šema organizacije službi za standardizaciju na svim nivoima u Udruženom preduzeću ISKRA.
zajednički ISKRA- standardi
Internih ISKRA-standarda, važećih u čitavom preduzeću, do sada je izdato oko 1500, koji su raspodeljeni u sledeće grupe:
A — opšti standardi
B — tehnička dokumentacija sa gledišta AOP