JUS standardizacija

190

ljudskog života ı aktivnosti može biti predmet standardizacije. Isto tako su neograničeni aspekti standardizacije, koji se sastoje od grupe zahteva ili uslova koji se moraju zadovoljiti predmetom standardizac.je, počev od term'nologije, ispitivanja, načina upotrebe pa do pakovanja, transporta i skladištenja. Standardi se mogu donositi na različitim nivoima, od kojih su najvažniji: međunarodni, u okviru grupe zemalja, nacionalni ı u okviru preduzeća.

2. nazivi i definicije

Date su tri grupe naziva: nazivi koji se odnose na standardizaciju, na kvalitet i na davanje certifikata. Iz prve grupe su definisani pojmovi: standardizacija, standard, specifikacija, uprošćavanje, unifikacija, specijalizacija i funkcionalna zamenljivost. Iz druge grupe su definisani pojmovi: kvalitet, kontrola kvaliteta, statistička kontrola kvaliteta, osiguranje kvaliteta, klasa, tip ı kategorija.

Iz treće grupe dati su pojmovi: davanje certifikata, označavanje, propratni listovi podataka ı uporedno ispitivanje.

U ovoj glavi je takođe detaljno obrađen značaj međunarodnih rečnika u okviru Organizacije ISO i Međunarodne elektrotehničke komisije (IEC).

3. mere

Iznet je istorijat nastanka različitih sistema mera počevši od najranijih perioda. Zatim je iznet istorijat stvaranja metričkog sistema merenja i njegovog postepenog usvajanja u sve većem broju zemalja širom sveta. Na kraju je iznet istorijat razvoja Međunarodnog sistema mera (SI) ı dati su: pregled osnovnih jedinica ovoga sistema, pregled usvojenih izvedenih jedinica ı pregled decimalnih umnožaka i delova jedinica SI koji se obrazuju pomoću prefiksa navedenih u pregledu.

4. standardizacija proizvoda

Ova glava zauzima dosta prostora u knjizi. Pri donošenju standarda za proizvode, kako se u knjizi ističe, treba imati na umu jasan cilj koji se želi postići. Osim toga, navode se važna pitanja na koja se mora prethodno imati jasan odgovor kada se želi doneti standard za neki proizvod: tačna predstava koji se proizvod ima u vidu; usvajanje posebnog naziva ili naziva radi identifikacije; koje se ekonomske koristi postižu; tačna predstava o tome koje se karakteristike žele standardizovati: kvalitet, dimenzije, bezbednost; kakav će uticaj standardizacija ovog proizvoda imati na druge proizvode; redosled pri standardizaciji i odgovor na pitanje da li bi standardizacija na nacionalnom nivou mogla prerasti kasnije na međunarodni nivo. Pored analize ovih pitanja i uslova, u ovoj glavi

su dati principi standardizacije kompletnih uređaja, malih sastavnih delova, materijala, zatim pravila za izbor pogodnog opsega veličine proizvoda, itd.

5. standardizacija kao sredstvo rukovođenja

Ova glava zauzima najviše prostora u knjizi. U njoj se prvo govori o počecima moderne standardizacije kada je početkom ovoga veka u Americi uvedena masovna proizvodnja koja se zasnivala na nizu standardnih operacija koje su mogli obavljati i radnici koji su prethodno veoma kratko bili obučavani. Umesto sistema gde su se, koristeći veštinu majstora, izrađivale pojedinačne mašine, pri čemu se svaki deo izrađivao i pojedinačno sklapao sa drugim delom, uvodio se sistem jakih grupa inženjera-konstruktora i planera linija proizvodnje, za dobijanje velike količine zamenljivih delova. Za ovakav način proizvodnje bili su potrebni standardi za proizvode.

Zatim je data analiza kako standardizacija utiče na svaku funkciju u nekoj modernoj fabrici srednje veličine, kao što su: standardizacija i konstruisanje; standardizacija i proizvodnja; standardizacija i nabavka; standardizacija i prodaja; standardizacija, administracija i obračun.

Obrađeni su i osnovni pojmovi moderne metode »analize vrednosti« koja se često koristi pri rukovođenju, a u vezi sa njenom primenom pri standardizaciji. Na kraju su detaljnije proučeni ekonomski efekti koji se postižu standardizacijom i prikazane metode za procenu ovih efekata: sistem davanja poena, metoda analize broja drugih standarda koji se nadovezuju na dati standard i upotreba empirijskih dijagrama.

6. standardizacija na međunarodnom nivou

U ovoj glavi su objašnjeni razlozi zbog kojih je postojala potreba da se stvaraju međunarodni standardi.

Iznet je istorijat nastanka Međunarodne elektrotehničke komisije (TEC) čijem stvaranju je prethodilo više međunarodnih kongresa održanih krajem devetnaestog i početkom ovoga veka, da bi 1906. godine u Londonu došlo do njenog osnivanja. 1947. godine IEC je pripojena Međunarodnoj organizaciji za standardizaciju (ISO)i prešla sa sedištem u Ženevu. IEC, takođe, ima ulogu konsultativnog organa Ujedinjenih nacija, kategorije B. Zatim se iznosi istorijat nastanka organizacije ISO koja je nastala dosta kasnije, 1926. godine, a stvarni uspon doživljava tek od pre desetak godina. Autori detaljno objašnjavaju razloge za OVO zakašnjenje i za nagli razvoj do kojeg je došlo zadnjih godina.

Na kraju su ukratko izneti podaci oorganizacijama pojedinih grupa zemalja kao što su: CEN,