JUS standardizacija
standardizacije, zatim analizu delatnosti nacionalnih ustanova za standardizaciju u svim državama koje su učlanjene u Međunarodnu organizaciju za standardizaciju ISO. Ta analiza pokazuje koje su ı u kolikoj su meri u pojedinim državama razvijene razne delatnosti, koje spadaju u šire područje standardizacije.
U odeljku o standardizaciji u Jugoslaviji, detaljno su obrađeni dosadašnji rad i organizacija Jugoslovenskog zavoda za standardizaciju, istovremeno sa pregledom grupa važećih JUS standarda po pojedinim granama i po periodima njihovog nastanka. Pregled se može koristiti prilikom sastavljanja programa za opštu reviziju svih zastarelih JUS standarda.
Dati su i kraći opisi organizacije i delatnosti standardizacije u nekim industrijski razvijenijim zemljama. Cilj tih opisa je da se omogući poređenje organizacije 1 obima standardizacije u raznim društveno-političkim sistemima, kako bi se iz toga mogle izdvojiti najbolje ideje i sugestije za poboljšanje standardizacije u nas. Na žalost, pri tom mije bilo mogućno obraditi standardizaciju u svim državama na isti način i do iste dubine, pošto smo putem neposrednih kontakta mogli da prikupimo samo podatke za Francusku, Saveznu Republiku Nemačku i Nemačku Demokratsku Republiku, a za ostale države smo morali da se oslonimo samo na pristupačnu literaturu, koja je, razume se, za svaku državu veoma različita.
Poglavlje o standardizaciji u pojedinim privrednim granama prikazuje prvo njen cilj i značaj, a zatim iznosi organizaciju i delatnost Jugoslovenskog elektrotehničkog komiteta (JEK) kao primer ovakve standardizacije koja ne izdaje svoje standarde, već priprema nacrte za JUS-standarde sa područja elektrotehnike, a osim toga sarađuje u ime Jugoslavije u Međunarodnoj elektrotehničkoj komisiji IEC prilikom sastavljanja i usvajanja. međunarodnih standarda sa tog područja.
Kao suprotan primer organizacije koja izdaje isključivo svoje standarde, pa zato njeno područje uopšte nije obuhvaćeno JUS-standardima, prikazana je grana brodogradnje — 3»Jadranbrod«.
U ovo područje uvrstili smo i kratke opise delatnosti sa područja standardizacije u organizacijama opšteg društvenog značaja, kao što su Jugoslovenska narodna armija, Jugoslovenske železnice, Udruženje PTT Jugoslavije i Udruženje jugoslovenskih Žželezara. Na žalost nismo dobili potrebne informacije od Udruženja jugoslovenske elektroprivrede (JUGEL,).
U federativnom sistemu političkog uređenja naše države veoma je značajno pitanje kakvu ulogu, odnosno nadležnosti, treba da ima standardizacija na nivou republika i pokrajina. Jasno je da bi izdavanje bilo kakvih republičkih standarda bilo u suprotnosti sa Ustavom i sa načelom jedinstvenog tržišta na području cele Jugoslavije. Ali, jedan
republički organ za standardizaciju može bitno da doprinese užoj povezanosti privrede iste republike na području standardizacije ı da pomogne u bržem uvođenju standardizacije u praksu.
Kao primer koordinacije standardizacije na nivou republike, prikazana je dugogodišnja delatnost Komisije za standardizaciju Privredne komore SR Slovenije, koja bi mogla da služi kao primer prilikom formiranja takvog tela i u drugim republikama. Dok su do sada opisana poglavlja pre svega informativnog karaktera, sledeće poglavlje o internoj standardizaciji, međutim, osim opštih misli o njenom cilju i zadacima sadrži i niz konkretnih predloga. Među njima naročito su značajna načela organizacije interne standardizacije u novim uslovima samoupravljanja, sa posebnim naglaskom na OOUR, koje su po novom Ustavu glavni nosioci svih privrednih delatnosti. Prilikom udruživanja pojedinih OOUR-a u više oblike organizacija udruženog rada samoupravnim sporazumima treba odrediti i prenos pojedinih zadataka i nadležnosti sa područja standardizacije na odgovarajuće ZaJedničke službe. U tom cilju je u ovom poglavlju izneto nekoliko organigrama i primera podele nadležnosti između službi za standardizaciju ra:zličitih nivoa u raznim organizacionim oblicima organizacija udruženog rada. Isto tako dobro će doći ı oba samoupravna dokumenta za područje standardizacije: Pravilnik o standardizaciji u samostalnoj OOUR ı Samoupravni sporazum između OOUR-a koje su se udružile u višu organizaciju udruženog rada. Ovo poglavlje sadrži ı nekoliko primera internih standarda raznih domaćih preduzeća, koji treba da posluže kao uzorci onim preduzećima koja tek uvode internu standardiZaciju. Konačno, u ovom poglavlju obrađeno je 1 pitanje vrednovanja ekonomskih učinaka interne standardizacije, koji moraju biti konačni rezultat cele delatnosti. Dodati su ı neki karakteristični primeri iz domaće ı strane prakse.
U posebnom poglavlju nabrojani su analizirani rezultati opširne ankete o stanju standardizacije u mnogim našim preduzećima svih grana širom Jugoslavije. S obzirom na to da je studija prvo bila zamišljena samo za područje Slovenije, rezultati su bili prikupljeni za Sloveniju posebno. Prvo su izneti rezultati ankete koji se odnose na organizaciju interne standardizacije, a zatim su na OSnOYu ankete dati konkretni predlozi za pobolšanje, reviziju i dopune JUS standarda iz rojedinih područja. Priložene skice stanja standardizacije u 12 glavnih privrednih grana će nesumnjivo biti od koristi u daljim merama za poboljšanje standardizacije u tim granama.
U zaključnom poglavlju skupljena su sva prethodna razmišljanja u obliku konkretnih predloga za poboljšanje Jugoslovenske standardizacije.