JUS standardizacija

terminološki standardi

i komparativna terminologija na četiri jezika naroda Jugoslavije

Miroslav Isaković, dipl. pravnik

»Terminološkim standardima« nazivamo one koji utvrđuju obavezu korišćenja određenih izraza u pojedinim tehničkim i drugim disciplinama. Izrazi u »terminološkim« standardima posebno definišu suštinu 1 granice prvenstveno tehničkih pojmova. Obično su prošireni odgovarajućim izrazima na svetskim jezicima, a u našoj zemlji još i izrazima na jezicima naših naroda. Takvi standardi, kao i unificiranje termina uopšte, predstavljaju potrebu privrede, tehničkih i drugih disciplina. Njihov osnovni zadatak — ujednačavanje izraza i Dreciziranje pojmova — usmeren je ka postizanju višeg stepena komunikacione vrednosti termina, jednostavnijem komparativnom jezikom korišćenju materijala i sporazumevanju stručnjaka. Ovom prilikom koncentrisaćemo se prvenstveno na problematiku donošenja terminoloških standarda u svetlu ustavnog principa o ravnopravnosti jezika, zanemarujući svesno ostale aspekte složene problematike terminoloških standarda, kao i aktivnost Zavoda u njihovom donošenje.

Obavezno izdavanje standarda na četiri jezika naroda Jugoslavije (videti bilten »Standardizacija br. 7/74), u terminološkim standardima podrazumeva upotrebu izraza na srpskohrvatskom, hrvatskom, makedonskom i slovenačkom jeziku. Ova obaveza, iako zakonski apsolutna, ostvaruje se zaVisno od trenutno stvarnih mogućnosti: kadrovskih uslova Jugoslovenskog zavoda za standardizaciju, kao zakonskog nosioca obaveze, mogucnosti prevodilačkih centara i terminološkog popotencijala i terminološke aktivnosti svake jezičke sredine. Zato se u Zavodu ozbiljno razmišlja o daljem pravcu rada na terminološkim standardima, načinu njihovog donošenja u skladu sa ustavnim

intencijama i o izboru sredstava da se ove intenCIJE Ostvare.

Međutim, pre nego što se prešlo na rešavanje ovih pitanja, trebalo je ispitati razloge zbog kojih terminološki standardi zaslužuju drugačiji tretman od tretmana standarda koji nisu obuhvaćeni tim

pojmom, iako se svaki standard u izvesnoj meri može smatrati terminološkim.

Prilikom prevođenja standarda na jezike naroda Jugoslavije, dolazi do usvajanja termina koji reprezentuju određene pojmove, što često podrazumeva odlučivanje između dva ili više izraza koji su istovremeno u upotrebi. Izbor termina postiže se konsultacijama stručnjaka odgovarajuće grane i jezičkih stručnjaka. To već nije puko prevođenje, već terminološka aktivnost. Međutim, složenu proceduru koja bi u potpunosti omogućila stručnu i Jezičku verifikaciju, izbor termina i stvarno Drihvatanje termina u jednoj sredini, nije moguće sprovesti u svim standardima. Za to je potrebno vreme, što bi usporilo izdavanje standarda, koje je i onako usporeno prevođenjem ı nedostatkom kadrova, kako u Zavodu tako ı u prevodilačkim centrima, odnosno u postojećim terminološkim komisijama. Zato su izdvojeni terminološki standardi čija je suština vezana za izraze ı gde Je koncentracija izraza najveća. Tako se postiže veći terminološki učinak uz manje rasipanje snaga, a potpunije se pokriva jedna oblast. Takođe, terminološki standardi se pojavljuju ređe, pa se aktivnost Zavoda u utvrđivanju termina može lakše povezati sa svima onima koji će posle iscrpne rasprave obezbediti da izrazi zaista budu plod jedne jezičke sredine. Na ovaj način približili smo se onome što Je za terminološke standarde, da bi bili zaista izraz jedne jezičke sredine, izuzetno važno, a to je procedura njihovog donošenja. Dok je za definicije termina dovoljna stručna linija raspravljanja koja je ı dosad bila zastupana u javnoj diskusiji prilikom izrade svakog standarda, pa i terminološkog, dotle u utvrđivanju izraza treba omogućiti da formalno ustavno pravo svakog naroda na svoj jezik dobije i uslove da se faktički ostvari. Zato je u Zavodu utvrđeno da treba napustiti dosadašnju praksu da se javna diskusija pretežno koncentriše na srpskohrvatsku varijantu standarda ı omogućili Što