JUS standardizacija

standardizacija u šumarstvu i drvnoj industriji

ljubomir Bugarski, dipl. ing.

Šumarstvo je privredna grana koja služi kao izvor za snabdevanje sirovinom korisnika drveta, a u odnosu na druge grane karakteriše se osobinom da se neprekidno reprodukuje.

Prema republičkim zakonima o šumama, one se definišu kao prirodno bogatstvo koje reprodukuju sirovinu kroz uloženi rad.

Osim svoje reprodukcione moći, šume imaju niz funkcija koje se mogu standardizovati i ukazati na njihov značaj.

Da pomenemo samo neke od važnijih funkcija:

a) vodonosne funkcije šuma b) bujičarske —,

c) rekreacione —

d) divljač i lov

Sa gledišta urbanizacije i industrijalizacije, šume imaju veliki značaj za čovekovu sredinu i za narodnu odbranu.

Prvi propisi iz oblasti šumarstva postojali su još pre rata u vidu tršćanskih uzansı. Kasnije su prilagođeni tadašnjim potrebama društva. Zagrebačka Berza donela je propise iz ove oblasti pod nazivom zagrebačke uzanse. Ovi propisi obuhvatili su uopšteno definicije šumarskih proizvoda po dimenzijama i kvalitetu. To su bili: trupci, rezana građa, dužice za bačve, šindra za kuće, ogrevno i celulozno drvo, železnički pragovi, ambalaža, tanin, drveni ugalj i slično. Na bazi tih uzansi vršila se izrada ı kupo-prodaja šumarskih proizvoda.

Posle rata, u šumarstvu nisu postojali nikakvi propisi sve do 1950. godine kada su se pojavili prvi jug. standardi za šumarske proizvode. U to vreme potrošnja drveta je bila najveća i to u drvnoj industriji i rudarstvu, građevinarstvu i elektroprivredi. Izvoz rezane građe u Englesku i na Srednji istok bio je naročito veliki. Pilane su re-

zale drvo po porudžbinama u veoma različitim dimenzijama, količinama ı kvalitetu, što je otežavalo pripremu proizvodnje i dovodilo do malog procenta iskorišćavanja, kao ı do niske produktiVnosti. |

Prvi standardi iz oblasti šumarstva koji su se pojavili 1950. bili su standardi o kvalitetu trupca, rezane građe i drvne ambalaže. Važnost ove privredne grane ogleda se u činjenici da Je vrlo brzo nastala potreba za bližim regulisanjem kvaliteta pojedinih proizvoda, pa su se već 1957. ı 1958. god. pojavili standardi o ispitivanju fizičko-mehaničkih svojstava drveta, kao ı standardi o Ššper-i lesonit-pločama. Pojavom standarda počelo se dugoročnije rlanirati Jer se znalo sa čime se raspolaže ı šta se može planirati za korišćenje. Sirovine su se mogle bolje iskorišćavati ı po količini ı po kvalitetu. Zahtevi tržišta mogli su se pratiti po Jednom logičnom redu, s Jedne strane u pogledu mogućnosti boljeg iskorišćavanja sirovina, a s druge strane po zahtevima potrošača, što je značilo da je stvorena čvrsta baza za prelazak sa zanatskog na industrijski tip proizvodnje.

Razvoj industrije prema fazama prerade drveta pratila je standardizacija, prvo po upotrebnoj vrednosti drveta, a zatim po tehničkim svojstvima drveta. Saradnja standardizacije sa privredom, uključujući i institute, dostigla je takvu fazu, da se vrste drveta kao vrba ı topola, nekada odbacivane kao manje vredne vrste, danas koriste kao konkurenti četinarima, ako se obrade u obliku »lameliranog drveta«. U građevinskim konstrukcijama danas se takvo drvo ceni kao kvalitetno, Jer je manje težine ı niže cene koštanja.

U oblasti šumarstva broj standarda nije dovoljan. To se naročito odnosi na faze uzgoja, dok je u oblasti prerade drveta broj zadovoljavajući.