JUS standardizacija
god.). S obzirom da u rovnom uglju ima zrna krupnoće i do 300 mm, uzeto je kao prosječna masa jednog inkrimenta cca 50 kg (sadržaj jedne kašike uredjaja za automatsko uzimanje uzoraka). Ostali parametri koji se javljaju u šemi izračunati su na bazi gore navedenih baznih podataka. Tehnologija cjelokupnog postupka počinje uzimanjem inkrimenata, na presipu sa trake, presijecanjem mlaza uglja po cijeloj njegovoj širini i debljini. Uređjaj za uzimanje inkrimenata uključuje se automatski, bilo preko vremenskog releja, ili
još bolje ako se uključuje preko impulsa sa tračne vace (uključivanje na svakih
cca 30 t uglja, koji predje preko vage). Uzorkovani ugalj prelazi na mali transporter sa trakom, kapaciteta 400 kg/h, koji ugalj prebacuje preko rešetke (150 mm) do sabirnog bunkera, kapaciteta 2000 1. Kcmadi uglja veći od 150 mm razbijaju se na rešetki, ručno, pomoću maljeva. Sabirni bunker ima dvostruku funkciju: da postepeno dozira uzorkovani ugalj na vibraciono sito i da, u slučaju "zastoja" u dijelu sistema za obradu ili kraćeg prestanka rada tog dđijela sistema iz bilo kojeg razloga, omogući svojim kapacitetom da se uzimanje uzoraka nesmetano nastavi, dok se dio sistema za obradu ne stavi pOnOVO U pogon, odnosno ukloni kvar. Kapacitet od 2000 1 omogućava nesmetano uzimanje uzoraka, bez obrade, najmanje 4 sata. U slučaju rada sa materijalima koji imaju visoki sadržaj površinske vlage (iznad 15%) preporučuje se Još veći kapacitet sabirnih bunkera. Ugalj koji dolazi na vibraciono sito 15 mm, jednim dijelom propada kroz njega, a komadi izmedju 15 do 150 mm idu u vibracionu čeljusnu drobilicu na dalje usitnjavanje do 15 mm. Granulometrijskom analizom ustanovljeno je da na frakciju uglja iznad 15 mm, koja ide kroz drobilicu, otpada oko 60%. To. znači da kroz drobilicu prolazi cca 250 kg uglja/h. No, s obzirom na čestu mogućnost "zastoja" drobilice, naročito kada je povećan sadržaj površinske vlage u uglju, kapacitet tog uredjaja mora biti najmanje za 50% veći od teoretskog (faktor sigurnosti, f = 1,5), tako da je kapacitet drobilice za ovaj slučaj cca 400 kg/h. Ugalj koji isitnjen izlazi iz prve drobilice kao i dio uglja koji prolazi kroz vibraciono sito ulaze zajedno u mješač, gdje se vrši homogeniziranje uzorka. Dalje, ugalj dolazi u prvi rotacioni razdelnik, koji ima stepen dijeljenja 1:8, tako da poslije dijeljenja 1/8 uzorka ide na dalje usitnjavanje u čeljusnu ili valjčastu drobilicu, kapaciteta 100 kg/h (f=2). Ugalj isitnjen ispod 3mm, opet ide na homologeniziranie u mješač, nakon čega se vrši konačno dijeljenje (skraćivanje) uzorka u drugom rotacionom razdjelniku, stepena dijeljenja 1:16. Konačno 8-15 kg uzorka za svaki lot skupi se u zatvorenu sabirnu posudu na kraju sistema. Ova količina uzorka se da-
lje Jednostavno može finalizirati do laboratorijskog uzorka.
Posebna pažnja mora se posvetiti izboru opreme, a naročito za pojedine dijelove sistema, pa će se ovdje redom istaći značajnije karakteristike za pojedine aparabe: - uzimač uzoraka - Osnovno što mora zadovoljiti je već rečeno kada je opisan način na koji treba uzeti inkriment. Kapacitet kontejnera uzimača uzoraka treba da bude takav da u njega stane bar 1,5 puta veća masa uzorkovanog materijala, nego što je prosječna masa jednog inl:rimenta. Ovo je vrlo važan uslov, jer se time izbjegava sistematska greška, koja se može pojaviti ako se uzorkovani materiJal presipa preko kontejnera uzimača uzoraka. Drugi važan uslov mora se ispuniti u pogledu veličine otvora kontejnera. Prema ISO standardu veličina otvora treba da je najmanje 2,5 puta veća od maksimalne veličine zrna uzorkovanog mater. jala.
-— drobi Lice -— Postoje ražličiti ·ipovi droebilica, no iz našeg iskustva utvrdjeno Je da je za obradu uzorka najprikladnija čeljusna vibraciona drobilica, jer su "zastoji" kod ovog tipa najrjedji, a takodje je veća efikasnost usitnjavanja (naročito u pogledu poprečnog lomljenja komada).
- vodovi - Kroz koji prolazi uzorkovani materijal (veza izmedju pojedinih dijelova sistema) treba da budu u što većoj mjeri obezbjedjeni od ljepljenja materijala koji kroz njih prolazi, te stoga treba da budu dovoljno široki i po mogu-– ćnosti iznutra emajlirani. U sistemu, na nekoliko mjesta, moraju postojati otvori kroz koje se može propuštati komprimirani zrak (5 do 6 atm) u cilju "otklanjanja zastoja".
Prije puštanja u rad sistem se mora ispitati na sistematsku grešku, a takodje treba provjeriti i nivo preciznosti sistema.
Na kraju treba postaviti pitanje, koji su sve problemi koji sprečavaju da se ovakvi sistemi kontrole kod nas masovnije uvedu. Sigurno jeđan od prvih problema je proklem investiranja za takav jedan sistem, kao i problem nabavke opreme. Na Osnovu sveaa rečenog o današnjim potrebama kontrole, kao i u vezi sa zakonskom regulativom investiranje ne bi trebalo da bude neka veća prepreka, bez obzira što predstavlja veliku stavku. Ako se još tome doda koliko se danas ulaže mnogo sredstava za nabavku skupih aparata za fizikalno-kemijska ispitivanja u laboratorijama, a bez pravilnog uzorka sve to ne vrijedi ništa, onda je jasno da je ovo od prvorazrednog značaja i da se za pravilno uzimanje i Obradu uzoraka sredstva moraju obezbjediti. Nažalost, postoji, za sada, doista veliki
169