JUS standardizacija

-– Slijeđeći primjer nalazi se kođ dizelskih goriva i loživih ulja. Od tri tipa dizelskih goriva i sedam tipova standardđdiziranih loživih ulja na tržištu se praktički pojavljuje samo jedno dizelsko gorivo i dva ili najviše tri tipa loživih ulja. Razlog tome treba tražiti u neuskladjenosti mogućnosti distribucije, skladištenja i potreba potrošača.

Sistem obezbjedjenja kvalitete ima svoju tehnologiju funkcioniranja, a Zakon o standardđdizaciji taj sistem regulira i omogućava. Prema Zakonu na nivou federacije definira se društveno opravđan kvalitet,to jest onaj koji ovisi o sistemu i tržištu kako domaćem, tako i inostranom. Radne organizacije ili njihove asocijacije, koje pro= izvode ili primjenjuju mogu donositi standard na nivou grane, odnosno radne organizacije. Granski, odnosno interni standardi reguliraju kvalitetu na tržištu na Osnovu zakona i propisa s jedne strane i rezultata nauke, razvoja i tehnologije s druge strane i mogu biti samo bolji ili jednaki Jugoslovenskim standardima.

Naftaši taj sistem nisu iskoristili, te zato danas nemaju registriranog niti jednog granskog ili internog standarda, dok su istovremeno standardi na nivou federacije preopterećeni zahtjevima zbog čega se vrlo često odstupa od propisa što pro= pise čini praktično nevažećim.

U novonastalim uvjetima, kada se s osobitom pažnjom prate kretanja u naftnoj in-

duastriji, -priloeg stabilizaciji Činj -j prijedlog kompleksnog programa standardizacije u području nafte, prirodnog plina

-·

naftnih proizvoda, koji u standardizaciji nafte predvidja korjenite izmjene. Programom se predvidja razgraničenje stam dardizacije na tri nivoa: na nivo federacije (JUS standardi), na nivo grane (granski standardi), na nivo radne organizaciJe (interni standardi).

Jugoslovenski standardi donose se u Saveznom zavodu za standardizaciju, granski standardi u Udruženju kod Privredne komore Jugoslavije, a registriraju se kod Saveznog zavođa za standardizaciju, a interni standardi se donose u osnovnim organizacijama udruženog rađa, radnim organizacijama ili složenim organizacijama udruženog rađa.

Razgraničenje stanđardizacije trebalo bi rezultirati većom elastičnošću i ažnrnošća u samom donošenju stanđarđa, kao i uva-– žavanju vanjskih faktora, koji djeluju na mehanizam donošenja stanđarda. Nastojanja za postizanjem društveno opravdanog kvaliteta na tržištu treba povećati i proširiti, a to se može postići boljom organizacijom, kao i povezivanjem interesa starmdardizacije s interesima tržišta kroz politiku cijena, ispitivanja potreba tržišta kojom kvalitetom treba osigurati privrednu odbrambenu sposobnost zemlje, najnužniju zaštitu prirodne okoline, društvena sredstva i imovinu gradjana. Jugoslovenskom stanđardizacijom treba usmjeravati proizvodnju i primjenu u Onom pravca, koji osigurava ekonomske efekte i,

prije svega, nezavisnost, uz uvažavanje vanjske politike u standardizaciji, čiji je utjecaj neminovan i potreban.

Razgraničenjem standardizacije treba na nivou federacije:

- izraditi propise, odnosno regulativne akte o obaveznom donošenju i sadržaju granskih odnosno internih standarda,

– unificirati i definirati sve nazive proizvoda nafte radi jednoznačnog nazivlja proizvoda ili usluga na svim nivoima,

a osobito na nivou Saveznoj zavođa za standardizaciju, Savezne uprave carina, Jugoslovenske narodne armije, privrednih komora i drugih institucija, koje uredjuju ili imaju utjecaja na društveni standard,

-– osim najnužnijih specifikacija, unificiranog nazivlja proizvođa ili usluga na nivou federacije, treba propisati i standarde iz oblasti distribucije naftnih derivata i oblasti provjeravanja kvalitete.

Napređak u predloženom kompleksnom programu čini obaveza izrađe i donošenja qgranskih, odnosno internih standarda. Ovim standardima treba regulirati sve ono gdje može doći do sporazuma izmedju proizvodjača odnosno potrošača, a odnosi se na specijalizaciju proizvodnje. Kod takvih grupa proizvoda postoji mogućnost usmjerava-– nja kvalitete dogovorom grupacije ili slobodnom ponudom.

Smišljenim izborom i ređuciranjem standarda na nivou federacije povećao bi se Opseg i značaj granske, odnosno interne star dardizacije, dok bi istovremeno stručni nivo dobio širu i čvršću osnovicu.

Na primjeru novog JUGOMA prijedloga standarda za loživa ulja pokušat ćemo, ne ulazeći u polemiku samog standarda, prikazati novi pristup u standarđdizaciji.

Ostatne ili destilatne frakcije, koje se dobijaju primarnom ili sekundarnom preradem mogu se koristiti kao loživa ulja ili dizelska goriva. U ovisnosti od sadašnjih uslova i potreba na nivou federacije, treba osigurati minimum kvaliteta, koji će zadovoljiti većinu potrošača, uzimajući u obzir mogućnosti proizvodjača takvouyj goriva, kao i osnove Dogovora o osnovama društvenog plana Jugoslavije za razvoj proizvodnje i prerađe nafte i plina kojim se planira randman iskorištenja nafte u odnosu 25:75 crnih i bijelih proizvođa što drugim riječima znači maksimalno korištenje sekundarne prerade.

Društveno opravđan kvalitet na nivou federacije, prema prijedlogu autora, jeste standard koji se klasificira u četiri tipa loživih ulja – ekstra lako, lako, srednje i teško.

Prema procjeni autora ovog stanđarđa ova četiri tipa loživih ulja mogu pokriti 95% zahtjeva na tržištu.