JUS standardizacija

tencijal u toj oblasti našao u bezizlaznoj situaciji sa engleskim pojmovima ,,replication” i ,yrepetition”, solomonski ih prihvativši kao ,,repetition”.

Kao nezamenijivi postupak za ocenu merenja postalo |e, dakle, neophodno sprovoditi međulaboratorijska ispitivanja. Šta je osnovni cilj ovih ispitivanja?

Jos mnogo pre nego što Će se pojaviti potreba Za sprovođenjem međulaboratorijskih ispitivanja znalo se da postoje značajne razlike u rezultatima različitih laboratorija. S toga prava korist ovih ispitivanja nije da se ustanove te značajne razlike već da se postigne praktična razmena rezultata ispitivanja.

Prvi neophodan stupanj u procesu ostvarivanja razmenijivosti rezultata ispitivanja je standardizovanje postupaka metoda ıspitivanja, dakle, utvrdivanje ı usvajanje dokumenta koji daje precizan opis načina na koji se merenje vrši. No to nije sve!

Danas je prihvaćena Činjenica da postoji potreba za obimnim programom postupaka statističke kontrole kako bi se odi2dla, a takode ı postigla razmenijivost rezultata u praksi. Programi ovog tipa poznati su pod imenom kooperacionih ispitivanja, akredicionih ispitivanja ı sl. Mada im svrha može biti nešto različita, osnovna ideja je ista — to je zapravo ideja o kontroli.

Da bi se razjasnile ove potrebe do kraja, morale bi se podvući razlike između međulaboratorijskih ispitivanja u postupku razvoja i usvajanja standarda, dakle standardizovanih ispitivanja, ı međulaboratorijskih ispitivanja u svrhu određivanja preciznosti metoda ispitivanja. | u toku standardizovanih ispitivanja dobijaju se podaci u vidu rezultata ispitivanja istih uzoraka, no sama svrha toga programa je potvrda mogućnosti reprodukovanja uslova i načina određivanja te nije neophodno i učešće velikog broja laboratorija.

Međulaboratorijski program ispitivanja u svrhu određivanja preciznosti zahteva saradnju većeg broja laboratorija i prikupljanje daleko većeg broja rezultata nego što je to potrebno u standardizovanim ispitivanjima. Tako se standardna metoda ispitivanja, zapravo, proverava na najširoj osnovi a međulaboratorijsko ispitivanje u svrhu određivanja preciznosti može da se smatra kao konačna provera adekvatnosti jednog standarda. Ako se, na primer, jave značajne razlike u rezultatima različitih laboratorija to može da ukazuje na činjenicu da standard zapravo još nije dovolino uobličen i da ga treba izmeniti ili dopuniti.

2.0 Kvalitet merenja u metodama ispitivanja nafte

2.1 Kvalitet merenja u nekim nacionalnim standardizacijama j

Određivanje kvaliteta merenja u metodama ispitivanja u nafti prisutno je već više od pedeset godina u nekim raz-

234

vijenim nacionalnim standaridzacijama (DIN DVM 3652 iz 1932. godine), dok u drugim standardizacijama taj predmet nije izdvajan posebno, već postoje opšti postupci za metode ispitivanja, kao što je to slučaj sa Francuskom i Sovjetskim Savezom. Bez obzira na međunarodni značaj nafte i svega što je vezano za nju unapređenje ovih metoda ostaje praktično u okvirima nacionalnih standardizacija sve do sedamdesetih godina ovoga veka. Kao neizbežna posledica sve veće tehničke i robne razmene je ulaganje napora da se dogovorno pristupi usvajanju zajedničkog prilaza,sa stanovišta primene statistič-

- ke nauke, rezultatima metoda Ispitivanja u nafti, kako bi

se postigla osnova za praktičnu razmenu rezultata. Mada

su Još 1940. godine Britanski institut za naftu (IP) i ame-

rički ASTM usaglasıli stavove po pitanju uporedivosti

i ponovljivosti kao pojmova, tek se sredinom sedamde-

setih godina ovoga veka javlja pojačana aktivnost ASTM

komiteta D—2 na ovom planu uz međunarodnu podršku

ı saradnju. ASTM izdaje u tome periodu niz preporuka u

cilju iniciranja javne diskusije o problematici određivanja

i primene podataka o preciznosti u vezi sa metodama Is-

pitivanja u nafti.

1965 — Recommended Practice for Applying Precision Data Given in ASTM and IP Methods for Petroleum and Its Products (Preporučeni postupak primene podataka o preciznosti datih u ASTM ı IP metodama za naftu i njene proizvode) J

— Proposed Recommendation on Definitions of Terms and Plan of Test Programs for Precision of Methods on Petroleum and Its Products (Predlog preporuke o definicijama izraza i plana programa ispitivanja preciznosti metoda za naftu i njene proizvode)

— Proposed Recommended Practice for Applyina Precision Data in Given ASTM Methods of T est for Petroleum Products and Lubricants (Predlog preporučenog postupka primene podataka o preciznosti za date ASTM metode ispitivanja naftnih proizvoda i maziva)

1966 — Proposed Recommended Practice for Definitions of Terms and Plan of Test Prgorams for Precision.of Methods on Petroleum and Lubricants. (Predlog preporučenog postupka za definicije izraza i plan programa ispitivanja metoda za naftu i maziva).

1967 — Proposed Recommended Practice for Application of Precision Data to Methods of Test and Specifications for Petroleum Products and Lubricants (Predlog preporučenog postupka primene podataka o preciznosti na metode ispitivanja i specifikacije naftnih proizvoda i maziva.)

SI LU m i O i LA U Az LK O U U i u i a i aj a O u n O O U OT U – – "" —– __— — H ——

Standardizacija, 1982./br. 5—