JUS standardizacija

noj podeli rada. Zato razvijenom društvu nije dovoljno da jednostavno dostigne željeni obim (kvalitet) proizvodnje, već se mora poboljšati i kvalitet proizvoda kao značajni faktor u procesu upravljanja proizvodnjom, ako se želi zadovoljenje potreba društva. Kvalitet proizvoda je njegov nerazdvojni atribut. Proizvod bez odgovarajućeg kvaliteta ne može postati roba jer ne može da zadovolji zahteve društva.

Politika tehnike jedne države u oblasti kvaliteta proizvodnje i proizvoda može da se definiše kao grupa dobro smišljenih, planiranih i koordiniranih mera preduzetih od strane organa i organizacija državne uprave i organizacija udruženog rada sa ciljem da se dinamički razvije, na najefikasniji i najracionalniji način, materijalna i tehnička baza društva da bi se moglo proizvoditi više, bolje i jeftinije.

Standardizacija i metrologija, odnosno organizacije zadužene za ove oblasti, predstavljaju bazu (organizacijsku, tehničku i zakonsku) za kreiranje i sprovođenje politike u oblasti kvaliteta proizvodnje i proizvoda. Standardizacija nalazi svoje polje primene naročito u etapama koje prethode proizvodnji, dok metrologija nalazi svoje polje primene naročito u toku same proizvodnje i u etapama posle proizvodnje. Znači karakter metrologije, u odnosu na kvalitet, je aktivan. Ona svojim direktnim dejstvom na proizvodnju učestvuje U upravijanju tehnološkim procesima ı pomaže da se smanji procenat otpadaka. Aktivan karakter metrologije se reflektuje takođe u etapama pre proizvodnje (u toku određivanja nivoa ili tačnosti pojedinih parametara postupaka i konkretnih procesa) kao i u etapama posle proizvodnje (ispitivanje karakteristika gotovih proizvoda, čiji rezultati, osim za verifikaciju proizvoda, mogu da posluže za poređenje proizvoda sa sličnim proOiZvoOdima iz tehnički razvijenih zemalja).

3. UTICAJ METROLOGIJE NA KVALITET

Kada govorimo o kvalitetu proizvoda moramo imati u

vidu sve faze nastajanja tog proizvoda i za svaku od njih

definisati određeni kvalitet. Tako možemo razlikovati:

— Kvalitet u fazama istraživanja, osvajanja i razvoja,

— kvalitet u fazama konstrukcije i tehnologije,

— kvalitet u fazi izrade, i

— kvalitet u upotrebi — pouzdanost (skup karakteristika koje govore o sposobnosti proizvoda da ostvari

Standardizacija 1982/br. 11—12

svoje funkcije u traženom vremenskom intervalu). Da bi smo uticali na povećanje kvaliteta, služimo se različitim mernim informacijama o kvalitetu osnovnih materijala, sirovina, polufabrikata, o režimima i parametrima tehnoloških procesa, karakteristikama gotovih proizvoda itd. Kvalitet merne informacije, njena tačnost, pouzdanost i operativnost utiču na konačne rezultate proizvodnog ili nekog drugog procesa rada, koji su odraz nivoa razvijenosti metrologije. Borba za visok kvalitet pretpostavlja visoke zahteve u pogledu razvijenosti metrologije jer bez nje nije moguće odrediti kvalitet, racionalno i ekonomično iskoristiti sirovine, materijale, energiju itd. Na sadašnjem nivou razvijenosti proizvodnje ı procesa rada osnovni izvor informacija su merenja. Uslov pouzdanosti tih informacija je pouzdanost tih merenja. Zato metrologiju treba posmatrati kao jednu od najznačajnijih karika u borbi za visok kvalitet. Njeni prvenstveni zadaci treba da budu: — optimalan izbor parametara materijala, delova i gotovih. proizvoda, koji karakterišu njihov kvalitet, — optimalan izbor parametara tehnološkog procesa koji obezbeđuje zadati nivo kvaliteta, — pouzdano određivanje parametara materijala i delova u celom tehnološkom procesu, — optimalan izbor metoda i merila, — analiza veličina koje utiču na merne rezultate, — obezbeđenje metrološke ispravnosti merila, — stručna upotreba merila, i

— kvalifikovano izvođenje merenja.

OBEZBEĐENJE METROLOŠKE iSPRAVNOSTI MERILA

=

Metrološka ispravnost merila utvrđuje se pregledom

merila koji obavljaju zakonom ovlašćeni izvršioci.

Da bi se merila organizovano pregledala potrebno je o-

baviti niz prethodnih radnji bez kojih nema mogućnosti

sistematskog pregleda. Taj niz prethodnih radnji za čije

je obavljanje zadužen Savezni zavod za mere i dragoce-

ne metale, za najveći broj vrsta merila, sastoji se od:

1) uređenja sistema mernih jedinica;

2) realizacije jugoslovenskog (primarnog) i sekundarnih etalona i radnih etalona;

3) propisivanja šeme prenošenja vrednosti merne jedinice; 4) propisivanja uslova za laboratorije za pregled merila;

583