JUS standardizacija

standarda koji se u tom trenutku radio u komisiji. Tako je stvorena privremena grupa stručnjaka iz Zagreba za oblast građevinske akustike sa zadatkom da izradi predlog nacrta novih jugoslovenskih standarda koji bi zamenili dotadašnji Pravilnik, a pokrili bi nešto širu oblast (naro čito što se tiče merenja). Grupa je sačinila ,,;Teze” koje su ustvari predstavljale spisak radnih naslova budućih standarda. Nešto docnije, posle reakcije iz drugih republiičkih centara (Ljubljane, Sarajeva i Beograda), po tadašnjem uobičajenom postupku Zavod imenuje stručnu komisiju za Građevinsku akustiku, u koju ulaze stručnjaci iz praktično svih republika i iz odgovarajućih radnih organizacija. Komisija reviduje ,,Teze” uglavnom tako što menja redosled predloženih standarda, dopunjuje izvornim standardima i postavlja principe rada Komisije. Prerađene „Teze” se prihvataju kao program rada Jugoslovenskog zavoda za standardizaciju i pojedini članovi Komisije se zadužuju za izradu određenih standarda. Na ovaj način je u toku 1977. i 1978. godine Komisija izradila čitav niz standarda koji su proistekli prvenstveno iz postojećih ISO-standarda i iEC preporuka. Usvojen je princip da se postojeći ISO-standardi i IEC preporuke prilagode jugoslovenskim mogućnostima, ali samo oni za kojima postoji jaka potreba kod nas. Tamo gde nisu postojali ISO ili IEC propisi, a potreba je postojala, korišćeni su nemački standardi (D!N) ili britanski (BS) standardi. U nekim slučajevima kao izvorni standardi služili su Nacrti ISO-a, a gde ničeg nije bilo sačinjeni su origina·Ini jugoslovenski standardi.

Komisija Zavoda je još uvek aktivna. Dosadašnji standardi, koji su dobili konačnu formu, bili su na javnoj diskusiji 1978. godine, a Komisija ih je konačno prihvatila, dala na pravno i formalno usaglašavanje (ove dve poslednje stvari rade posebne službe Zavoda) 1979. godine. Tek 1982. godine izašlo je ukupno 24 standarda, nešto manje no što je Komisija pripremila, kao prva grupa, najneophodnija za rad prilikom ocenjivanja zvučne zaštite kod tehničkog prijema zgrada.

3. PREGLED OBJAVLJENIH STANDARDA

U ovom pregledu dajemo kratke karakteristike izašlih standarda sa osvrtom na dosadašnji Pravilnik.

(1) JUS U.J6.001: Termini, definicije, veličine i jedinice

Standard sadrži pojmove i veličine koji se najčešće Kkoriste u građevinskoj akustici; date su njihove definicije, oznake i jedinice. Termini su dati na četiri jezika koji se zvanično koriste u našoj zemlji (na srpskohrvatskom, slovenačkom, hrvatskom književnom jeziku i makedonskom), kao i na tri svetska jezika (engleskom, nemačkom i francuskom).

Za obradu termina primenjena je standardna tehnika, u

obliku tabele sa kolonama. U prvoj koloni je redni broj, u drugoj sam termin na jezicima naroda Jugoslavije, u trećoj isti taj termin na stranim jezicima, u četvrtoj su date definicije, a u petoj su oznake, jedinice i napomene. Obrađeno je nešto više od 90 termina, a na kraju standarda nalaze se registri pojmova. Prvi registar je dat na jeziku standarda, a pojmovi su poređani po azbučnom odnosno abecednom redu. Ostala tri registra su na engleskom, nemačkom i francuskom jeziku.

(2) JUS U.J6.003: Referentni nivoi u akustici

Ovo je mali, ali koristan standard. Dati su refereritni nivoi za veličine koje se najčešće koriste u akustičkim ispitivanjima i proračunima. Standard je istovetan sa ISO R 1683. Sadrži referentne nivoe za: zvučnu snagu, zvuČnu energiju, zvučni intenzitet, zvučni pritisak, ubrzanje, brzinu oscilovanja, pomeraj i silu.

Napomenimo da se referentne vrednosti iz standarda ne moraju susretati u literaturi, pogotovo ranijoj. U ovoj literaturi nivo zvučne snage često se izražava u odnosu na 10 13 W, pa o tome treba voditi računa. Slično je i sa oznakama: kod intenziteta se često nailazi na J umesto Il, a kod snage W umesto P, što može da dovede do zabune. (3) JUS U.J6.009: Razmere i dimenzije dijagrama za prikazivanje akustičkih veličina u zavisnosti od frekvencije

Standard je u saglasnosti sa IEC 263, odnosno sa članom 22 Pravilnika o tehničkim merama i uslovima za zvučnu zaštitu zgrada iz 1970. godine, ali je nešto širi. Standard ima isključivo praktičnu primenu, jer je, teorijski uzevši, sasvim svejedno u kakvoj se razmeri crta neka kriva ina koliko velikom dijagramu. Međutim, ako se mreža dijagrama i njegova veličina standardizuju, onda je poređenje krivih linija koje su nacrtane na takvim dijagramima mno go lakše i uočljivije. To je naročito važno kada se ispitivanja vrše u različitim iaboratorijama, a potrebno je izvršiti upoređenje rezultata.

Dijagrami su standardizovani za tri grupe veličina. Za prvu grupu (dB/Hz) dozvoljava se sloboda izbora za tri razmere: duž koja odgovara dekadi frekvencije treba da bude jednaka duži koja odgovara 10 dB; 25 dB ili 50 dB. Za drugu grupu (s/Hz) se slično određuje: dekada na apscisi mora odgovarati 2,5 s; 5 s ili 10 s. Za treću grupu (%/Hz) propisuje se jedinstvena razmera: jedna dekada na apscisi uvek odgovara 100 % na ordinati (na ordinati može biti i 1,00).

Privremeno je propisano da jedna dekada na apscisi ima dužinu od 50 mm, tj. da je jedna oktava duga 15 mm, odnosno da je jedna terca duga 5 mim. Apscisa može biti izbaždarena u linearnim skokovima uiutar jedne dekade

Standardizacija 1983./br. 1—2