JUS standardizacija

KAKO OSTVARITI SARADNJU STRANE Il DOMAĆE RADNE ORGANIZACIJE

Vlada Vojnović, dipl. ing.

Pribavljanje i ustupanje materijalnog prava na tehnologiju (tzv. licenca) i ustupanje izgradnje investicionog objekta stranom izvođaču, danas su vrlo česti oblici saradnje stranih i domaćih firmi, kojima se mogu ostvariti brži razvoj i unapređenje proizvodnje i kvaliteta proizvoda, radova i usluga, olakšavanje i povećavanje izvoza i sl. Pored tih pozitivnih, ova saradnja može izazvati i negativne efekte, od kojih je jedan vezan za standardizaciju odnosno primenu tehničkih propisa i standarda.

Strana tennika i tennologija su zasnovane na filozofiji propisa i standarda zemlje isporučioca tehnologije i opreme, koja po pravilu nije direktno primenljiva u zemlji kupca, ili njena primena dovodi do dalje detipizacije u slučaju kupovine više licenci od različitih firmi iz više zemalja.

Zakonima koji utvrđuju materiju datu u naslovu teksta propisano je da se za odobrenje ugovora između domaće i strane firme mora priložiti mišljenje da standardi proizvoda koji će se proizvoditi po pribavljenoj tehnologiji nisu u suprotnosti sa jugoslovenskim standardima, unifikacijom i tipizacijom, osim ako su proizvodi namenjeni izvozu, odnosno potvrda da je predmet ugovora u skladu sa tehničkim normativima, normama kvaliteta i jugoslovenskim standardima. Za izdavanje ovih mišljenja i potvrda zadužen je Savezni zavod za standardizaciju, kao jedina organizacija nadležna za poslove standardizacije u SFRJ. i

Namera zakonodavca sadržana u obaveznosti pribavljanja mišljenja i potvrda o usklađenosti predmeta ugovora sa jugoslovenskim propisima i standardima u svojoj biti nije sporna. Dovoljno je spomenuti da je Zakonom o standardizaciji predviđeno donošenje jugoslovenskih tehničkih propisa radi obezbeđivanja jedinstva jugoslovenskog tržišta, jedinstva tehničkih i tehnoloških sistema, razvoja i unapređivanja proizvodnje, prometa, usluga, tipizacije i unifikacije, otklanjanja tehničkih prepreka poslovno-tehničkoj saradnji, prometu robe i vršenju usluga i drugim oblicima saradnje u SFRJ i sa inostranstvom. Pored toga, i Društvenim dogovorom o osnovama strategije tehnološkog razvoja u SFRJ, predviđeno je da nove strane tehnologije moraju da odgovaraju utvrđenim zahtevima standardizacije, unifikacije, tipizacije i metrologije koje se primenjuju u našoj zemlji, da se ostvarivanje skladnog tehnološkog razvoja zasniva na izgrađivanju i sprovođenju jedinstvenog sistema standardizacije i metrologije u SFRJ i to sprečavanjem „neracionalnog uvoza različitih tehnologija za proizvode iste namene, korišćenjem standardizacije i

adekvatnijim usklađivanjem i obaveznom primenom propisa iz oblasti standardizacije, tipizacije, unifikacije i kontrole kvaliteta i metrologije radi boljeg uklapanja ili ublažavanja tehničkih barijera u međunarodnom prometu tehnologija, proizvoda i merne opreme.

U nacrtu Strategije tehnološkog razvoja SFRJ, u posebnom delu je dato da je u skladu sa osvajanjem i primenom novih tehnologija, unapređivanjem proizvodnje, posebno kvaliteta proizvoda i njihovog podizanja na svetski konkurentan nivo, kao i radi uvođenja unifikacije, potrebno izgraditi savremeni sistem jugoslovenske standardizacije, usklađen sa vodećim sistemima u svetu, a u delu Pravna regulativa u transferu tehnologije, da treba preispitati i uskladiti zakone

i propise kojima se ova materija reguliše. lako navedeno jasno definiše uzajamnu vezu transfera tehnologije i standardizacije, u praksi je sprovođenje navedena dva zakona bilo praćeno, a i sada je, znatnim teškoćama uslovljenim samim zakonima, a još više shvatanjem o standardizaciji i suštini zakonskih odredbi koje se na nju odnose.

Otuda i namera da se na osnovu desetogodišnjeg iskustva u sprovođenju navedenih zakona iznesu zapažanja i razmišljanja o mogućem smanjivanju ili uklanjanju teškoća koje su pratile sve faze ovog posla, od podnošenja zahteva za mišljenja odnosno potvrde o usaglašenosti predmeta ugovora sa jugoslovenskom · standardizacijom, preko obrade, do izdavanja dokumenata neophodnih za odobrenje ugovora (registraciju ugovora).

Da bi se uspostavila veza transfera tehnologije i standardizacije neophodno je objašnjenje nekih pojmova koje sadrže navedeni zakoni a često se i u inženjerskoj praksi koriste. Objašnjenja odnosno definicije koje se navode, izabranii su iz većeg broja postojećih, po ličnom izboru.

Standardizacija Način da se utvrde i primene pravila kojima se uvodi red u određenoj oblasti aktivnosti u interesu i uz učešće svih zainteresovanih i posebno ostvarujući opšti inieres optimalne ekonomije, vodeći računa o funkcionalnim uslovima i zahtevima sigurnosti.

(Standardizacija ne treba da opisuje tehniku proizvodnje n!ti da izdaje priručnik o njoj. Tehnička literatura je uostalom dostigla obim koji je mnogo veći od obima svih nacionalnih i međunarodnih standarda. Standardizacija nas ne lišava aktivnosti naučnika i inženjera, ali ona omogućava da se bolje definišu ciljevi koje treba ostvariti sa što manje napora i troškova).

492

Standardizacija 1987./br. 7—8