JUS standardizacija

ničko-tehnološke osnove za jedinstvo jugoslovenskog tržišta i otklanjanje prepreka u međunarodnom prometu proizvoda i razmeni znanja.

Iznošenjem teškoća koje prate zaključivanje i realizaciju ugovora o transferu tehnologije i ustupanju izgradnje investicionih objekata stranom izvođaču u pogledu standardizacije želelo se da se ukaže na potrebu promene načina razmišljanja o ovom pitanju, kao i da se iznesu mogući pravci rešavanja uočenih nedostataka.

LITERATURA

1. Zakon o standardizaciji (,„Službeni list SFRJ”, br. 38/77 i 11/80)

2. Zakon o dugoročnoj proizvodnoj kooperaciji, poslovno-tehničkoj saradnji i pribavljanju i ustupanju materi-

jalnog prava na tehnologiju između organizacija udruženog rada i stranih lica (,,Službeni list SFRJ“, br. 30/83 — Prečišćen tekst)

3. Zakon o ustupanju izgradnje investicionog objekta stranom izvođaču („Službeni list SFRJ”, br. 24/76 i 36/79)

4. Strategija tehnološkog razvoja SFRJ — Nacrt |I/86 (Savremena administracija, Beograd, 1978)

5. Buduće tendencije standardizacije u elektrotehnici Centralni biro IEC-a

6. Pravni aspekt prenosa tehnološkog znanja u zemlje u razvoju — dr Vesna Besarović |

7. Društveni dogovor o osnovama strategije tehnološkog razvoja u SFRJ. (,,Službeni list SFRJ”, br. 7/84)

8. Izveštaj o radu komisije za licence SZS.

ADITIVI ZA BILJNA ULJA I MASTI |I NJIHOVE PROIZVODE SA ASPEKTA JUGOSLOVENSKIH PROPISA O KVALITETU

Dušanka Novičević, dipl. ing. Dr Života Živković, dipl. ing.

Jestiva biljna ulja i masti kao i proizvodi izrađeni od tih namirnica pokazuju trend sve veće potrošnje u funkciji savremene ishrane. Tehnologija industrijske proizvodnje ove vrste namirnica uključuje korišćenje velikog broja različitih aditiva koji svojim funkcionalnim svojstvima značajno utiču kako na proces proizvodnje tako i na poboljšanje kvaliteta i održivosti ove vrste proizvoda.

Pod aditivima za prehrambene proizvode podrazumevaju se supstancije koje se same po sebi ne konsumiraju kao namirnice i koje se normalno ne koriste kao tipičan sastojak namirnice, bez obzira imaju li hranljivu vrednost ili ne, ali se namerno dodaju proizvodima iz tehnoloških razloga, uključujući i organoleptička svojstva. Aditivi se prehrambenim proizvodima dodaju u toku pripreme, prerade, dorade ili pakovanja proizvoda a zavisno od namene odnosno funkcionalnog svojstva pojedinog aditiva koriste se za: sprečavanje oksidacije, konzervisanja, aromatizovanja, emulgovanja, stabilizovanja, vezivanja, bojenja ili zaslađivanja — ili se dodaju u obliku baza, kiselina i soli zbog tehnoloških potreba. Isto tako aditivi se koriste kao pomoćna sredstva pri procesu proizvodnje s aluže za: filtraciju, bistrenje, rastvaranje, ekstrakciju, odnosno druge potrebe pojedinih tehnoloških operacija.

Neophodno je posebno istaći da izraz „,aditiv” ne uključuje kontaminente niti se odnosi na supstancije koja se prehrambenim proizvodima dodaju radi poboljšanja njihove

hranljive vrednosti a takođe pojmom „aditiv“ nije obuhvaćena ni „kuhinjska so” odnosno natrijum-hlorid.

Prema odredbama novog Pravilnika o kvalitetu aditiva, koji ===

je posle trogodišnjeg rada u završnoj fazi (pred objavljivanjem), aditivi se prehrambenim proizvodima mogu dodavati samo ako su uključeni u pozitivnu listu tog pravilnika i ako za njihovo dodavanje postoji puna tehnološka opravdanost. Dodavanjem aditiva međutim, ne sme se umanjiti hranljiva vrednost namirnice niti se smeju stvarati .toksični sastojci, kako u toku proizvodnje tako i u vreme čuvanja odnosno upotrebe proizvoda kome su dodati.

Veoma je važno naglasiti da unošenje aditiva na sme remetiti prirodno svojstven miris i ukus prehrambenog proizvoda, osim kada je baš to osnovna svrha — kao što je slučaj kod dodavanja aroma, što mora biti posebno označeno.

Po pravilu, aditivi se prehrambenim proizvodima dodaju u najmanjoj količini koja je tehnološki neophodna a vrstu i količinu svakog pojedinog aditiva koji se može koristiti propisuje isključivo pravilnik koji svojim odredbama utvrđuje kvalitet tog proizvoda.

lako poreklom iz različitih izvora, odnosno izolovani iz prirodnih materijala ili sintetski proizvedeni, aditivi su najčešće čiste hemijske supstancije definisanog sastava i utvrđenog kvaliteta i čistoće.

S obzirom na činjenicu da je upotreba aditiva u proizvodnji prehrambenih proizvoda veoma kompleksan problem, jer

Standardizacija 1987./br. 7—8

495