Nova Evropa

Borske izvore, potoke, i jezera, ili na bogate visinske pašnjake sa bezbrojnim stadima i pastirskim stanovima {katunima)., ZŽelen-gora se proteže kroz Fočanski i Gatački Srez (ZŽetske Banovine); u nju izlaze preko ljeta stočari iz Ljubinskog, Stolačkog, i Bilećkog Sreza.

Po pitomosti, po prostranim pašnjacima i lijepim i dalekim vidicima, odmah iza Želen-dore dolaze planine Visočica i Bitovnja, Obe se nalaze u Konjičkom Srezu Primorske Banovine. To nijesu prostrane planine, ali su veoma. ugodne za kraći boravak, a naročito za posmatranje njihovih gorostasnih susjeda: Bjelašnice, Prenja, Plase, i Čvrsnice. Bjelašnica, po prostoru, spada medju najveće hercegovačke planine, ali ne i medju lijepe i turistički interesantne. Povoljan je njen centralni položaj, i vidici su sa glavnog njezina grebena — na kome se nalazi ı državni opservatorij — veoma daleki (2067 m). Zbog vanredno divlje romantike, neobičnih kontrasta u sklopu svoje površine, oštrih grebena i strmih litica i beskrajne kamene вбонјен, naročito mjesto medju hercegovačkim planinama zauzimaju: Prenj, Plasa,i Čvrsnica, One su zapravo tipične planine Južne Hercegovine: po strmim bokovima obrasle su niskim drmljem, koje je karakteristično za Južnu Hercegovinu (makljen, grab, udika, kalina, kupina, tilovina, i lijeska), To grmlje siže sve do 800 m, a onda počinje visoka šuma, u kojoj je pretežno bukva (do 1200 m), a pored nje i crni bor; zatim dolazi crnogorična šuma, i to pretežno munika i klekovina. Munika se prostire u vertikali od 1200—1600 m, a klekovina i do 2000 metara. Na visini od 1200 m počinje visoravan po kojoj su prostrani kamenjari sa pašnjacima; iz te se visoravni dižu grebeni, koji su kod Plase i Čvrsnice masovne kamene trupine a kod Prenja oštri vrhovi sa bezbrojnim vrtačama, pukotinama, strmim padinama, i točilima,

U svako godišnje doba imaju te planine naročite draži. U proljeće, ne može planinar da se nadivi neobičnim kontrastima što ih daju bijele sniježne plohe izmedju intenzivno8 zelenila bilja i grmlja i crnih pojaseva klekovine i surih stijena po grebenima, U ljeto, planine ožive: na sve strane čuje se klepet zvonA na ovnovima prehodnicima; bijela stada, kao žive rijeke, promiču kroz travne fudure i vrleti, a svijetle bijele dolomitne i krečnjačke stijene blješte pod vrelim snopom sunčanih zrak4. Rijetka uživanja pruža jesen, sa bezbrojnim nijansama boja, što ih čine listače sa crnogoričnim šumama. A u zimu, sve pokrije beskrajni bijeli sniježni pokrivač, — planina se zavije u tajanstven mir i tišinu od koje obuzima planinara istodobno divljenje i strah, Hercegovačke planine su ćudljive baš kao i more: nikada nije planinar siguran od iznenadjenja, Za najljepšega ljetnjeg dana najedanput se počne pušiti iz nekog dubokog klanca, — za nekoliko minuta magla obavije grebene i brda;

211