Prosvetni glasnik

144

Просветни Гласник

само да скренемо пажњу да се она не сме оснивати на простом подражавању и да је скопчана с тешкоћама, нарочито у нижим школама. Нама је такође јасно да ми тражимо много више него што су та пресликавања кад хопемо да идемо у сам живот. Ми не заборављамо ни евентуалан приговор да би настава по оцртаном начину лако могла прећи у случајну наставу, али је исто тако опште позната истина да је много лакше прописати него спровести један наставни програм за целу државу или, шта више, и за цео свет. Ако је Песталоцијево начело: живот образује истинито, онда се мора створити прилика да живот, онакав какав је, повољно и ирема постављеном смеру утиче на развитак детињи. Филозофско схватање и психолошко испитивање душевног живота треба да се старају да душевни живот детињи Де буде изложен случајностима, већ да се упути правим путем, а овај се данас никако не може наћи у једном више или мање занатском образовању. Такво се образовање мора оставити стручним, занатским и другим школама за позив. Општа народна школа има подједнако (хармонијски) да развија све стране душевног живота, она дакле мора опште образовање да сматра за свој задатак. Тиме се настава ручног рада нити анатемише нити пак потцењује у њеној вредности за васпитање. Шта више, један знатан део њеног васпитног градива може се тек по изнетом гледишту правилно спровести. Не упуштајући се у појединости, ми наглашавамо да нам извештаји о огледним школама града Минхена, гдб се врше пробе Кершенштајнеровога система, показу.ју довољно да се такав начин примењује и у другим школама од учитеља који сматрају саморадњу ученичку за основицу свога васпитања, али они не налазе да је за то потребна нарочита школа рада. Кад се душевни живот правилно ехвати, кад се његова суштина не тражи у представама и садржајима свести већ у једној првобитној акцији, деловању нашега живога бића, онда школа, која има да развија душевни живот, не може бити нешто друго него школа рада. Тек тада се може правилно схватити и њен социални значај, јер нам само то гледиште излаже акцију и жи-вотну заједницу као примарне, а материју и индивидуу као секундарне појаве у свету. То модерно сазнање о животу и свету недостаје Кершенштајнеру, и он се у теоријској одбрани своје школе рада узалуд труди да оде даље од индивидуалистичко-материјалистичког схватања, које је досад имало одлучан утицај како на васпитање и школску организацију, тако и на све остале гране заједничког живота у опште. У томе лежи узрок за велику популарност његових погледа, али и за неодређености и противречности у његовом васпитном систему. Ово наше тврђење биће само појачано наредним чланком, чији ће предмет бити државно-грађанско васпитање по Кершенштајнеру. (Наставиће се) Д-р ВОЈ. Р. МЛАДЕНОВИЋ