RTV Teorija i praksa

simbolički sistemi čija je osnovna semantičko-ekspresivna jedinica - čulna slika, telesna forma - simbol, čija se »telesnost i ne-indiferentnost u odnosu na vrednosti i izražene ideje« javlja kao nepodobnost da se njegovim posredstvom »artikulišu značenja konceptualno-verbalnog tipa, kao što su istorijske, društvene« ideje ili ideali, onako kao što se to čini semantičkim tehnikama verbalno-jezičkog tipa. Međutim, to još ne znači da se umetnička dela ostvarena likovno-ekspresivnim tehnikama ne mogu übrojiti u red tvorevina Ijudskog uma u kojima je izražen duh jednoga doba, njegove ključne ideje; reč je samo o simboličkim tehnikama koje pogoduju iskazivanju ekspresija koje pripadaju redu verbalno »neizrecivih« iskustava i ideja, i koje se zbog toga i strukturalno razlikuju od verbalno-jezičkog sistema označavanja; obe te vrste komunikativnih tehnika, zbog toga, übrajamo u medije sa komplementarnim funkcijama. Prema tome, uzimajući u obzir strukturalne razlike između lingvističkih (verbalnih simbola) i likovno-figurativnih oznaka - čulnih slika, valja konstatovati da je i ova druga vrsta simbola (likovno-figurativne forme, znaci) značenjski podobna da izražava ideje, da se javi u ulozi »primamog znaka misli« na sebi svojsfven način. Naravno, ne onako kako se u toj ulozi javlja verbalno-lingvistički znakovni sistem, pa ipak, na nivou postupka koji se, u krajnjoj liniji, i sam preobražava u svojevrsni jezik - jezik slikarstva, vajarstva, filma itd. Može se, povodom toga, sigumo tvrditi da su likovno-figurativni znaci čulne, vizuelne slike, ona vrsta simbola »koja izražava vrednosti svojim strukturalnim semantičkim sposobnostima pa, prema tome, svojom mogućnošču da čini deo jednog organičkog semantičkog, dakle autonomnog (umetničkog) konteksta u kome se ideje više ne realizuju na znakovno-značenjskoj razini, nego se na metaforičko-simboličkom nivou ovapločuju likovno. Da bi se naime, estetičkim pomkama posredovane ideje ovaplotile u mediju likovno-figurativnih simbola, čulnim slikama, nužno je da se ti znaci - slike, prevedu sa tla mehaničke zamene za označeno na nivo metaforičko-simboličkog označavanja. To se, naravno, postiže oslobađanjem slike te mehaničke sprege sa označenim - čulno-predmetnom stvarnošću, čime se i slika - znak preobražava u simbol, instrument metaforičkog označavanja složenih i dmgačije neizrecivih ideja. Naravno, slika kao simboličko-značenjska jedinica tu svoju novu funkciju stiče samo u kontekstu sa dmgim znacima - slikama, ili verbalno-jezičkim prenosnicima smisla, značenja.

159