Srpski književni glasnik

768 Српски Књижевни ГЛАСНИК.

———————_————

код садашњег нараштаја. У оном времену стања ствари. беше другачије. Тада се није потпуно разумевало колико . грдна провалија дели обичног класичког знаоца од једног политичког философа. Свакако би расправа тако одличног критичара, која напада на основна начела свих слободоумних влада, морала најштетније деловати на народни дух, да је била остала без одговора.

Желимо придодати неколико речи које се односе на један други предмет, на онај код којега се Милтонови непријатељи са уживањем заустављају, — мислимо за његово држање за време Протекторове управе. Да је један одушевљени поборник слободе у стању да се прими службе под једним војничким узурпатором, чини се, без сумње, на први поглед, необично. Али све околности у којима се земља тада налазила, биле су необичне. Оливерова амбиција није била нимало грубе врсти. Чини се да он није никад жудио за деспотском моћи. Он се најпре искрено и мушки борио за Парламенат, и није га никад напуштао, док овај није напустио своју дужност. Ако га је силом разрешио, то је било тек онда кад је увидео да оно мало чланова који су преостали после толиких убистава, сеоба и прогона, желе да за се при: грабе власт која им је била само поверена, и да натерају Енглеску да уђе у колотечину млетачке олигархије. Али чак ни онда кад се сам поставио насиљем на чело послова, он није предугео неограничену власт. Дао је земљи устав далеко савршенији од и једнога који је био у то време познат свету. Изменио је представнички систем на такав начин да га је чак и Лорд Кларендон морао да похвали. За себе, истина, захтевао је прво место у републици, али са једва толико моћи колику има један низоземски статхудер, или један американски председник. Дао је парламенту један глас при намештању министара, и оставио му цео законодавни ауторитет, не задржавајући за себе чак ни један вето код закона што их буде овај стварао; он не захтеваше да врховно главарство буде наследно у његовој породици. До ове тачке, мислимо, ако се при-