Filatelista

Najstarije nađene poštanske pošilike žigosane poštanskim žigom i prenesene poštom, nose datum 25. maj 1840. godine i žig beogradske pošte. Poštarina se plaća u gotovom i kao dokaz plaćene takse, na pismo je otiskivan ručni Žig sa natpisom »Naplaćen (o)« napisan ćirilicom. Boja koja je korišćena za Žigove pravljena je od mastila crne, plave, zelenkastoplave, zelene i, sasvim retko, crvene boje.

Prema »kapitulacijama« (odredbama ugovora između Austrije i Turske o povlašćenom položaju austrijanaca na teritoriji Turske), 1. (13.) avgusta 1841. godme (3), austrijska konzularna pošta u Beogradu preuzela je poštanski saobraćaj Srbije sa inostranstvom. Pošiljke za Beograd, austrijska pošta je isporučivala preko svojih službenika pa je za uslugu naplaćivala i poštarinu. Pošiljke pristigle u Beograd ili u ispotavu austrijske konzularne pošte u Aleksincu koje su bile adresovane ma primaoce u umutrašnjosti Srbije, austrijanci su predavali srpskoj pošti u Beogradu na dalju isporuku. Do izlaska prvih poštanskih maraka, na te pošiljke je stavljen žig »BELGRAD« sa oznakom datuma bez godine. Posle puštanja u tečaj prvih maraka, taj žig je zamenjen za okrugli sa natpisom »BELGRAD« i datumom. Poštanska stanica je radila do 19. septembra (1. oktobra) 1879. godine, kada je ukinuta ma osnovu poštanske konvencije koju je Srbija zaključila sa Austrijom.

Javna poštanska služba u Srbiji je organizovana Uredbom od 15. (27.) oktobra 1843. godine. Kasnije, po ugledu na druge napredne evropske zemlje, zakonom od 25. januara (6. februara) 1866. godine, preuređena je i uvedeno plaćanje poštarine u markama. Prve redovne poštanske manke Kneževine Srbije puštene su u tečaj 1. (13.) jula 1866. godine. Međutim, za naplatu poštanske takse za novine, dva meseca ranije, 1. (13.) maja, štampane su u Državnoj štampariji u Beogradu, marke od 1 i 2 pare. Te marke su nalepljivane na novine i časopise koji su dolazili iz inostranstva i korišćenesu samo u pograničnim poštama.

Srbija je bila jedna od dvadesetdve zemlje učesnice osnivačkog kongresa Svetskog poštanskog saveza održanog u Bernu 1874. godine kada su usvojene međunarodne konvencije o poštanskoj službi i osnovan Svetski poštanski savez (Union postale universelle). Interesantno je da Srbija u vreme održavanja kongresa Još uvek nije imala status potpunog suvereniteta.

U Vojnoj krajini, koju je Austrija ustanovila još u XVI veku radi zaštite od upada Turaka na svoju teritoriju, poštanska služba je bila organizovana po uzoru na vojnopoštansku službu. Prvobitno su ustanovljene dve krajine: Slavonska (od Drave do Kupe) sa sedištem u Varaždinu i Hrvatska (od Drave do Jadranskog Mora) sa sedištem u Karlovcu. Kasnije, pošto se prvobitna podela pokazala glomazna a i Zbog proširenja krajine na istok, izvršena je reorganizacija i umesto dve krajine, stvorene su tri generalije: Karlovačka, Varaždinska i Petrovaradinska. Krajina je bila potpuno izdvojeno područje u okviru Austro-Ugarske sa vojničkim uređenjem, nemačkom komandom, nemačkim službenim jezikom i nemačkim školama. Ukinuta je 15. juna 1881. godine i podeljena na županije. U poštanskom saobraćaju primenjivani su propisi važeći za vojne pošte, sem za prenos novina koje su štampane na teritoriji Krajine ili su slate iz drugih krajeva Austro-Ugarske, za koje Je plaćana taksa od jedne krajcare. Zbog dvostruke tarife za novine i časopise koji su dolazili iz inostranstva, upotrebljavane su po dve marke od jedne krajcare za takve pošiljke pa se ukazala potreba za štampanjem maraka od dve krajcare. Te marke, međutim, nisu ni puštene u promet jer je u međuvremenu taksa za novine ukinuta.

Prva pošta na teritoriji Crne Gore bila je austrijska pošta u Baru koji je u to vreme bio pod turskom vlašću. Na osnovu prava koje joj je dato već pomenutim »kapitulacijama«, Austrija je, kao i u nekim drugim graničnim mestima u Turskoj, 1845. godine otvorila poštu u Baru u sastavu agencije »Austrijski lojd«. Ta pošta je funkcionisala do Berlinskog kongresa kada je Bar pripao Cmoj Gori. U njoj je do 1864. godine poštarina plaćana u gotovom a pisma su žigosana žigom Lojdove agencije. Od 1. juna te godine, pisma se frankiraju poštanskim markama austrijske pošte za Lombardiju i Veneciju sa oznakama vrednosti u soldima a od 1868. godine markama za austrijsku poštu u Turskoj. Žig koji je korišćen u pošti u Baru imao je natpis »ANTIVARI«i datum bez oznake godine. Tri godine kasnije, 25.maja 1871. godine, Crna Gora sklapa sa Austrijom poštansku konvenciju o osnivanju crnogorskih pošta na teritoriji Crne Gore. Međutim, ta konvencija stupa na snagu tek 1. maja 1874.godine pa u međuvremenu poštu između dve zemlje primaju i prenose samo stanice Kotor i Cetinje. Naime, sva pošta za inostranstvo prikupljana je na Cetinju i odatle nošena u Kotor po naročitom poštaru odakle je slata u Austro-Ugarsku. Obratno, sva pošta iz Austro-Ugarske do-