Filatelista

perioda štampana sa originalnog klišea izdata je 29. novembra 1918. godine povodom dana proglašenja samostalnosti Hrvatske. To je bila, ustvari, serija od četiri vrednosti izražene u filirima. Sledeće godine, štampana su još dva izdanja i to jedna redovna serija od 10 vrednosti i jedna novinska marka. U nedostatku redovno preštampanih maraka, prilikom ulaska jugoslovenske vojske u murske i međumurske krajeve, komandanti jedinica su odobravali i naređivali pretiskivanje zaplenjenih mađarskih redovnih maraka ručnim žigovima izrađenim od gume ili plute sa natpisom »SHS« ili »Prekomurje SHS«*). MAKEDONIJA — Područje Makedonije je sve do proterivanja Turaka iz nje (1912. godine) bilo sastavni deo Otomanskog carstva pa su poštanske marke koje su važile u Turskoj, bez ikakvih dodatnih oznaka, važile i za Makedoniju. Posle Balkanskih ratova, ta oblast je potpala pod srpsku vlast pa su automatski i marke Kraljevine Srbije dostavljene poštama na teritoriji Makedonije na redovnu upotrebu. U | Svetskom ratu, Makedonija je anektirana od strane Bugarske pa je ona učinila isto što i Srbija nekoliko godina ranije.

! U |I Svetskom ratu, posle sloma Bugarske, Makedoniju su okupirale nemačke

trupe i proglasile je za nezavisnu državu. Obrazovana je i vlada tako formirane države koja je postojala sve do povlačenja nemačkih fašističkih jedinica sa tog područja. Naravno, »događaj« formiranja »nove nezavisne države« je propraćen izdanjem serije maraka. To su bile, ustvari, bugarske marke redovnih izdanja sa trorednim pretiskom u plavoj ili crvenoj boji »Makedonija 8. IX. 1944) i oznakom nove vrednosti u levima. Natpis je ispisan ćirilicom sa ruskim slovom »ja« na kraju reči »Makedonija«. Preštampano je ukupno 24.684 kompletne serije od osam vrednosti ali je očigledno da se izdavač žurio ili je imao u vidu kasniju špekulaciju sa ovim markama jer su greške kod pretiska tolike i takve da nastanak slučajne greške ne dolazi u obzir. SLOVENIJA — Kao sastavni i integralni deo Austro-Ugarske, Slovenija nije imala posebna izdanja maraka kao što je to bio slučaj sa oblašću Vojne krajine ili sa Bosnom i Hercegovinom. Redovne marke austrijske pošte za upotrebu na teritoriji Austrije su korišćene i za frankiranje pošiljki na teritoriji Slovenije. Raspadom Dvojne monarhije i prisajedinjenjem Slovenije novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, ukazala se potreba za novim poštanskim markama sa oznakama i obeležjima nove države. Tako je nastala čuvena serija maraka »Verigarji« na kojoj je simbolično prikazan oslobođeni rob koji kida lance i sunce slobode koje obasjava roba. Natpis na markama je »Država SHS« a oznaka vrednosti u krunama i vinarima. Kako se slovenačka izdanja maraka iz tog vremena nisu koristila samo na teritoriji Slovenije već i u Hrvatskoj, Dalmaciji, Bosni, Hercegovini i Vojvodini, to se na pismima i drugim poštanskim dokumentima iz tog vremena nalaze brojne mešovite frankature sa austrijskim, mađarskim, hrvatskim i drugim markama jugoslovenskih zemalja. Ista serija je štampana više puta, postoje mnoge nijanse u boji i razne vrste otisaka a zadnja, štampana 24. juna 1920. godine, nosi nove oznake vrednosti u dinarima jer je u međuvremenu unificirana novčana jedinica na celoj teritoriji Kraljevine SHS. Ista serija (Verigarji) je korišćena i za porto seriju sa pretiskom »Porto« i oznakom vrednosti.

Plebiscit u Koruškoj radi opredeljenja kome će pripasti ta pokrajina kao sporna između kraljevine SHS i Austrije, obeležen je serijom maraka za upotrebu na području Koruške. To su bile marke Kraljevine SHS za Sloveniju sa pretiskom »KGCA 1920« (Koruška Glaа Cona A). Oznaka vrednosti je bila u parama i dinarima, što је takođe vidljivo na pretisku.

Prilikom oslobađanja delova prekomurja koji etnički pripadaju Sloveniji, komandanti jugoslovenskih vojnih jedinica su postupili na isti način kao što je opisano u odeljku o Hrvatskoj.

U II Svetskom ratu, Sloveniju su okupirale italijanske i nemačke fašističke oružane snage a nešto kasnije, nemačka okupaciona zona je anektirana i proglašena sastavnim delom nemačkog Rajha. Iz tog vremena, postoje poštanske marke sa više natpisa i naslova, najčešće naknadno utisnutih na već postojeće, zaplenjene marke bivše Jugoslavije. Tako su do sada poznate sledeće marke:

a. Italijanska okupaciona zona — marke bivše Jugoslavije sa crnim pretiskom skraćenice »Co·Ci.« (Commisariato Civile), puštene u promet 26. aprila 1941. godine; marke bivše Jugoslavije sa crnim pretiskom »R.Commissariato Civile Territori Sloveni occupati Lubiana« i kvadratićima ili crtama kojima je pokriven naziv stare države.

b. Nemačka okupacija Slovenije — italijanske marke u tečaju raznih izdanja sa dvoježičnim pretiskom »Ljubljanska pokrajina — Provinz Laibach« i nemačkim orlom; od 1945. godine se pojavljuju marke (jedna serija od iG vrednosti sa slikama slovenačkih predela). štampanih za potrebe pošta na teritoriji Slovenije. Marke su imale takođe dvo-

NAPOMENE:

_ *) U svom pobedničkom naletu, srpska vojska je prodrla i u južnu Mađarsku. Taj deo okupirane 1еritorije je, po odobrenju vlade iz Beograda, koristio mađarske marke u tečaju sa pretiskom »Baranya«.

45