Gledišta

zgrađivanje svih društvenih oblika koji protivreče društvenoj afimaaciji proizvođača, a koji su zbog nedovoljne razvijenosti materijalno-proizvodne osnove i novih društvenih oblika bili preuzeti u socijalističkim zajednicama kao specifični oblik društvenog kompromisa. Najreljefniji primer tog preuzimanja je predstavljalo preuzimanje državne forme kao forme političke organizacije socijalističke zajednice. Otvoreni procesi deetatizacije, debirokratizacije, decentraiizacije, depolitizacije, demokratizacije i sl. nisu procesi atomiziranja sooijalistioke zajednice i afiirmacije lione svojine nad radnom snagom, već procesi stvaranja i obraizovanja društva kao asocijacije proizvođača, afirmacije „njihove" radne snage preko društveno udruženog rada. Sadržinu društvene revolucije, čiji smo savremenici, prema tome ne predstavlja afirmacija lične svojine nad radnom snagom, već društvena afirmacija udruženog rada kao stvaraoca materijalnih dobara i kao osnove za razvoj samoupravIjanja proizvođača. Takvu afirmaciju objektivno čini nužnom savremena industrijska tehnika i subjektivno je übrza vaju društvene snage koje izgrađuju oblike organizacije društva u skladu sa novom materijalnom i društvenom osnovom savremenih Ijudskih zajednica. To je ono što je tipično i reprezentativno. U svom tretiranju ovog problema Ceme je ispustio ovaj komppleks potpuno, jer uzima svojinu kao polaznu kategoriju svojih izlaganja i analiza. Zato on traži rešenja u usklađivanju lične svojine nad radnom snagom sa nedovoljno definisanom „kolektivnom dmštvenom svojinom nad sredstvima za proizvodnju”. Kao mogući izlaz iz te protivrečne situacije on predlaže i stvaranje „kolektivno akcionarskih odnosa”. Međutim, ako se kaže, da ponovim tekst iz Ustava SFRJ, da ~rad i rezultati rada jedino određuju materijalni i dmštveni položaj čoveka”, onda nema akcionarskih odnosa. Ako takvi odnosi ipak nastanu, to ne znači da su oni tipični, reprezentativni dmštveni odnosi nove socijalističke samoupravne zajednice, već su ponovo draštveni kompromis. To je dmštveni kompromis heterogenih elemenata u dmštvenoj organizaciji kompromis između sitnoburžoaske koncepcije o položaju radnog čoveka, etatističkih oblika upravljanja dmštvom i samoupravne organizacije društva u uslovima nedovoljno razvijene materijalno-proizvod ne osnove i relativno mlade političke i dmštvene zajednice Ta zajednica u kratkom istorijskom periodu „preskače” iz nerazvijenog draštva seljačkog tipa zasnovanog na naturalnoj privredi i tržišnoj privredi sitnoburžoaskog (zanatskog i predkapitalističkog trgovačkog) tipa u mdustrijsko i socijalističko dmštvo. Moramo li mi danas da idemo u taj kom promis ili ne moramo, to je pitanje dmštvene i političke ocene faktičke situacije. Muđutim, ono što se ne može uraditi, to je prezentirati, teorijski i logično, takav oblik dmštvenih odnosa kao reprezentativne, tipične, razvijenije obhke samoupravnih odnosa proizvođača. Protivrečnost između Cerneove koncepcije samoupravnih odnosa i razvoja samoupravnih socijalističkih odnosa u našem pn vrednom sistemu nedvosmisleno se potvrđuje kada se na

147

■HETOĐOLOSKH I DRUSTVENE OSNOVE TEORIJE ASPODELP nOHOTKA