Gledišta

da teorijska kritika, odnosno „filozofija u proietarijatu nalazi svoje materijalno oruž je" pomoću koga se ostvaruje, a da praktična kritika, odnosno „proletarijat u filozofiji nalazi svoje duhovno oruž je” pomoću koga se oslobađa i ukida kao klasa. 5 ) Da bi se oslobodio i da bi ostvario filozofiju, proletarijat mora, dakle, da se bori ne samo duhovnim, teorijsko-kritičkim oružjem koje, naravno, mora prethodno upoznati i usvojiti i koje, svakako, mora pre toga iskovati revolucionama inteligencija nego i ekonomskim, političkim i drugim praktično-kritičkim oružjem. 2. Navedene Marksove misli o teorijskoj kritici starog sveta, kao naučnom načinu otkrivanja novog sveta; o teorijskoj kritici svega postojećeg, kao idejnom preduslovu i praktičnoj kritici; o teorijskoj kritici, kao filozofskom omžju proletarijata; o praktičnoj kritici kao nastavku teorijske kritike; 0 proletarijatu, kao materijalnom oružju filozofije 1 svesnom mšiocu starog i graditelju novog sveta; 0 svestranoj, teorijsko-praktičnoj kritici predstavljaju jednu celinu u kojoj svaka pojedina misao nadopunjava i precizira ostale. U tom procesu svestrane kritike svega postojećeg proletarijat nije samo oružje i „sluga” filozof i je, kao što ni filozofija nije samo oružje i ~s luški n ja” p roletarij ata. Isto tako proietarijat nije slepi izvršilac filozofije, a još manje slepi izvršilac bilo kakve filozofije, kao što ni istinski humanistička filozofija nije slučajni, a još manje režimski pobornik proletarijata. Proletarijat je svesni izvršilac Marksove humanističke filozofije i to stoga što jedino ona do kraja izražava njegove stvarne intcrese. Stoga je on prihvata kao svoju filozofiju, kao svoje duhovno oružje, kao misao vodilju svoje revolucionarne prakse. Stoga on njoj teži čak i spontano, mkovođen i samim svojim revolucionarnim instinktom. Prema tome, služiti ostvarivanju Marksove filozofije proletalrijatu znači boriti se za vlastito oslobođenje. S druge strane, Marksova humanistička filozofija, kao 1 revolucionama inteligencija uopšte, nalazi da može najbolje doprineti emancipaciji čoveka i očovečenju društva ako, pre svega, doprinosi emancipaciji proletarijata i to stoga što on predstavlja onu dmštvenu sferu „koja se ne može emancipovati, a da se ne emancipuje oci 'svih ostalih sfera dmštva, i da time ne emancipira

6 ) N. d., str. 95. (U originalu su podvučene samo reči ..materijalno" i „duhovno". O odnosu prolctarijata i inteligencije podrobnije sam raspravIjao u člancima ..Inteligencija i revolucija", Univerzitet danas, br. 9—lo/67 „Združeni proizvajalci in intelektualci" Teorija in praksa, br. 10/65, i ~Udružcni proizvođači i kritika", Socijalizam, br. 4 65.)

724

VOJIN HAMISTEVIC