Gledišta

sve ostale sfere društva, koja je, jednom riječi, potpuni gubitak čovjeka, koja, dakle, može sebe zadobiti samo potpunim ponovnim dobivanjem čovjeka”. 6 ) Prema tome, služ i t i oslob ođ enju proletarijata Marksovoj filozofiji znači boriti se za vlastito ostvarenje. U tom jedinstvenom procesu svestrane kritike nijedna strana nije ni sluga, ni gospodar, niti su one razdvojene. One deluju združeno i to proletarijat ne samo praktično već i teorijski (filozofijom) a filozofija ne samo teorijski već i praktično (proletarijatom). Teorijska i praktična strana kritičke delatnosti kako proletarijata koji idejnim i političkim uzdizanjem i organizovanjem postaje i duhovna snaga tako i filozofija koja usvajanjem od strane proletarijata postaje i materijalna snaga ne mogu se razdvojiti bez negativnih posledica za svakog od njih. Ukoliko se razdvoje, čisto praktična akcija proletarijata ostaje isključivo spontana, i postaje slepa, a čisto teorijska kritika filozofije ostaje bez svog izvršioca, i postaje iluzoma. Zadaća proletarijata, a to znači i Marksova zadaća, bila je u svoje vreme, dakle, svestrana kritika svega postojećeg, starog, u starom kapitalističkom svetu, a sa pozicija proletarijata. Poznata Marksova teorijska i praktično-politička kritika, odnosno delatnost na idejnom i političkom uzdizanju i organizovanju proletarijata za izvršavanje njegove istorijske uloge kao i odgovarajuća akcija proletarijata predstavljale su tada moguće oblike i momente svestrane kritike svega postojećeg u tadašnjem svetu koji je i sam u celini bio stari. 3. Zadaća udmženog proizvođača, a to znači i zadaća marksista u socijalizmu, najvećim delom je i danas u suštini i u svom najopštijem vidu ista kao i ona u Marksovo vreme. To je svestrana kritika svega postojećeg, starog, u novonastajućem svetu, a sa pozicija udruženog proizvođača. Međutim, pored nasledenog starog kao što su podela rada, klase, država i dr. i onog št o tek posle „kritike oružja” postaje st a r o kao što su isključivo posredno političko predstavništvo radnika, etatizam i dr. u novonastajućem svetu postoji i no v o kao što su rukovodeća uloga udmženog proizvođača (radničke klase), raspodela prema radu i dr. kO' j e te k u soei j alizmu poči n j e

°) N. d., str. 94. (U originalu su podvučene reči ~potpuni gubitak" i ~polpunim ponovnim dobivanjem čoveka".)

725

UDRUŽENI PROIZVOĐAC I SVESTRANA KRITIKA SVEGA POSTOJECEG