Jugoslovenski Rotar

~

ekonomsku teoriju o kapitalu i kreditu, već on želi na osnovu prosječnog poznavanja i shvatanja ekonomskih pojmova 1 роjava, koje uglavnom pogadja jezgru stvari, iznijeti rotarsko glediste na jedan od najvaznijih problema i Cinilaca ekonomskog života, na kapital i kredit. Već je u početku naglašeno, da ovo pitanje zadire u etiku, a potom i u rotarstvo kao praktičnu, pozitivnu etiku, a to sve u vidu rotarske devize: »He profits most, who serves best«. Tko se želi pobliže pozabaviti pitanjem odnosa etike i ekonomije treba da upozna odličnu kratku studiju člana zagrebačkog Rotary-kluba, univerzitetskog profesora dra Valdemara Lunačeka, koju je publikovao u mjesečniku Pravničkog društva u Zagrebu pod naslovom: »Elementi etike u ekonomiji i ekonomskim naukama«.

Ako sledamo povijest ekonomskih i društvenih nauka u kojima se vjerno odrazuje i sam razvitak društveni i ekonomski naroda i države, vidjet ćemo, da se uvijek radi o borbi izmedju dva naziranja, materijalisti¢koga i etickoga, u kojoj je Cas prevladayalo jedno, éas drugo naziranje, koja su se naziranja medjutim često mirila u životnom kompromisu, no više puta u historiji dovela u svojoj ekstremnoj zaoštrenosti i do velikih perturbacija i revolucija, političkih, socijalnih i ekonomskih. Početak te borbe pada u XVII vijek, istovremeno s novim ekonomskim pokretom i sistemom poznatim pod imenom merkantilizma. Nije ovdje mjesto i vrijeme, da se iznesu glavne značajne crte najpoznatijih ekonomskih sistema kao što su merkantilizam, liberalizam, solidarizam, kooperatizam, socijalizam, komunizam i anarhizam, no bitno je u razmatranju svih tih sistema uočiti dvije Slavne pokretne sile, od kojih je jedna etički duh, a druša materija. Jedna vidi u čovjeku sredstvo i objekt ekonomskog rada i sticanja, a druga smatra čovjeka subjektom i gleda u njemu i u njegovu radu najviše vrijednosti ljudske zajednice. U nešto drugom vidu taj antagonizam dolazi do izrazaja u borbi izmedju rada i kapitala, koja je rodila sindikalni pokret kao protutežu kapitalu i kapitalizmu. Toj borbi, a i sve većem etičkom shvaćanju i osjećanju za socijalnom pravdom ima se pripisati, da je socijalno-etički elemenat u svim različitim društvenim i ekonomskim sistemima danas toliko ojačao, da se ne može više govoriti o t. zv. eksploataciji kapitala i o ekscesima ekonomskog materijalizma i kapitalizma.

Tome uspjehu mnogo je doprinijela i država kao važan faktor regulisanja socijalnih i ekonomskih odnosa. U svojoj brizi za prevednijom raspodjelom i upotrebom dobara kao i za zbrinjavanjem socijalno slabijih ona je donijela cijeli niz zakonskih i administrativnih mjera s jedne strane, a s druge strane zahvatila sama u mnoga područja ekonomskog života kao poduzetnik u granama proizvodnje, trgovine, prometa i novVčarstva. Intervencija države i državnih privrednih i novčanih ustanova, zaštita ulagaéa, zakoni o bankama, maksimiranje kamatne stope, obavezna upotreba jednog dijela kapitala za opće, socijalne svrhe, progresivno oporezovanje kapitala, a u slučaju velike potrebe i oduzi-

549