Jugoslovenski Rotar

zajmova, a na osnovu presude Haškog međunarodnog suda od 12 jula 1929. Rok isplate ovog regulisanog ratnog duga je 37 godina, podloga su državni bonovi, klauzule eventualnog smanjenja duga ista kao u ugovoru za regulisanje duga sa Engleskom. Tim istim ugovorom regulisali smo Još jedan finansijski odnos sa francuskom vladom. Francuska je bila ustupila jugoslovenskoj vladi u vidu pozajmice svoja potraživanja iz reparacija za poslednjih 5 meseci takozvanog Dawesovog plana u iznosu 158 miliona RM (2.13 milijardi dinara), pa je tom prilikom bilo ugovoreno da se i ova suma vrati Francuskoj u roku od 37 godina.

Povoljnim rešenjem problema naših ratnih dugova sa Francuskom, mi smo ne samo skinuli sa dnevnog reda jedmo teško i bolno pitanje, već smo stvorili mogućnosti da se možemo dalje obraćati francuskom tržištu, sa kojim smo održavali pre rata stalne veze. Ovo je bilo za nas od velike potrebe, jer je u međuvremenu u Njujorku nastupio strahoviti krah, te je i američka pijaca bila isključena za makakve finansijske operacije.

C) REPARACIJE

Kao što smo napred spomenuli, pitanje reparacija je u tesnoj i uzročnoj vezi sa našim ratnim dugovima saveznicima. Ovde dolaze u obzir uglavnom nemačke reparacije kao najglavnije, pošto su takozvane istočne reparacije (ratna otšteta od Mađarske i od Bugarske) od drugostepene i trećestepene važnosti.

Sve dok nije utvrđen Dawesov plan, koji je važio od 1 septembra 1924 do 1 septembra 1929, između saveznika i Nemačke u pitanju reparacija nije moglo doći do sporazuma. Međutim, još u 1928 rešeno je da se Dawesov plan revidira, tako da ie od 1 septembra 1929 stupio na snagu Youngov plan. Dok se za vreme trajanja Dawesovog plana svetska privreda i finansijsko tržište kretali dosta normalno, dotle je Youngov plan otpočeo sa izvođenjem u vremenu kada je najžešće izbila svetska kriza, prvo u Americi, dok se njeni talasi nisu počeli osećati postupno u svima evropskim zemljama. Pojava besposlice, strah od novih investicija, potpuna obamrlost međunarodnog novčanog tržišta, bankarska kriza karakteristične su pojave za ovaj period, u kome treba Youngov plan da se sprovodi.

Pomenuli smo nesuglasice između Nemačke i saveznika po pitanju reparacija. Pre svega saveznici se nisu mogli složiti u ukupnoj cifri reparacija, koje treba tražiti od Nemačke. U 1920 pominjala se fantastična cifra od 269 milijardi zlatnih maraka. U 1921 god. ta je suma svedena na 226 milijardi, dok su Nemci nudili svega 50 milijardi.

Na konferenciji u Spaa saveznici su utvrdili ključ za deobu reparacija. Francuska je imala dobiti 52%, Engleska 22%, Italija 10%, Belgija 8%, Jugoslavija 57%, ostali 35 (SAD su se odrekli reparacija). U Londonu aprila 1921 utvrđena je suma reparacija na 132 milijarde zlatnih maraka. Nemačka vlada već u decembru iste godine traži od saveznika moratorium. U međuvremenu Nemačka marka srozava se svakim danom, dok nije otišla u sunovrat. Saveznici, da bi obezbedili svoju ratnu otštetu, uđoše u januaru 1923 god. u Rursku oblast. Nemačka na to odgovori obustavom plaćanja. U maju 1928 Nemačka ponudi okruglu cifru od 30 milijardi maraka. Nastupiše pogađanja, iz čijeg ishoda je

276