JUS standardizacija

OBRAZLOŽENJE UZ PREDLOG STANDARDA ZA TEČNI HLOR (JUS H. B2.050)

j Sa pojmom i razvojem savremene hemije — od anorganskih baznih hemikalija — najtešnje je povezana potrošnja hlora, što potvrđuje podatak o povećanju njegove proizvodnje u svetu za period između 1929. ı 1960. godine za oko 20 puta. Objašnjenje za ovako veliki i brzi porast potrošnje hlora nalazi se u razvoju organske hemije, koja predstavlja osnovu savremene hemijske proizvodnje u svetskim razmerama i čiji proizvodi neprestano prodiru i nalaze primenu u skoro svim područjima života. Na ovo je uticala osobina hlora da reaguje skoro sa svim organskim baznim hemikalijama. zbog čega je postao nezamenljiva sirovina za sinteze u celokupnoj organskoj hemiji, a posebno u petrohemiji. Interesantno je stoga pogledati raspodelu potrošnje hlora u pojedinim industrijskim granama prema ostvarenjima u 1962. godini (USA), što je prikazano u sledećoj tabeli:

u 1000 tona

| 1067. || _u Organske hemikalije | 2786 64 Anorganske hemikalije 435 10 Papir 653 15 Prečišćavanje voda” 174 4 Ostale potrebe 305 7 Ukupno | _ 4353 100

Upotreba hlora u svetu i kod nas I. — Hlorovanje organskih baznih hemikalija Uzimajući u obzir dosadašnju potrošnju mogu se izdvojiti tri glavna područja upotrebe hlora.

1.— Najveće količine hlora konzumira proizvodnja 1, 2 — dihloretana, trihlor — i perhloretilena· zatim veštačkih masa tipa polivinilhlorida, koji se proizvcdi iz hlorovcdonične kiseline ı acetilena. U zadnje vreme postoji ı više postupaka za proizvcdnju sintetskog glicerina hlorovanjem propilena, itd.

2.— Velike količine hlora se troše za hlorovanje aromatskih ugljovodonika, pri čemu se dobivaju mono-i dihlorbenzol, toluol i drugi. Po jednom postupku dobiveni hlorbenzol se prerađuje do fenola, a niz ostalih hlorovanih derivata ugljovodonika upotrebljavaju se kao važne i veoma tražene reprodukcione hemikalije za proizvodnju boja i sredstava za zaštitu bilja. Tako se dihlor-difenil-trihloretan, poznat kao DDT, proizvodi kondenzacijom hlorbenzola i hlorala. Ovome treba dodati ostala sredstva na bazi hlora, kao što su: heksahlorcikloheksan (gameksan), 2, 4D (so dihlorfenoksisirćetne kiseline), heksahlorbenzol, hlordan, aldtrin i dr.

3.— Oko 10 do 15% hlora koristi se za hlorovanje metana. pri .čemu nastaje veći broj derivata kao što su hlormetil, metilenhlorid, hlorform i tetrahlorugljenik. Pored njihovog značaja kao Trastvarača, navedeni proizvodi predstavlaju polazne sirovine za proizvodnju fluor- ili hlorfluorugljovodonika i za niz drugih jedinjenja, kao što je tetrametilolovo, koje se dobiva iz metihlorida.

II. — Hlorovanje anorganskih baznih hemikalija

Na anorganskom području potrošnja je znatno manja ı isnosi oko 15% od ukupne potrošnje hlora. Tu navodimo sledeće: ]

1. — Povećana potrošnja se očekuje primenom novorazvijenog postupka za proizvodnju titandioksida kao ı pri „raščinjavanju“ ruda. :

2.— U proizvodnji suvih sredstava za beljenje očekuje se nešto povećana potrošnja. |

3.— Povećana proizvodnja fosgena, koji se dobiva iz ugljendioksida i hlora i pretežno upotrebljava

kao selektivno sredstvo za hloriranje, imaće uticaja na znatno povećanje potrošnje hlora.