JUS standardizacija

ji se postižu u ovoj oblasti. U daljem tekstu razmatrana je uloga hemije i hemijske industrije, njen značaj i doprinos ukupnom uspehu zaštite od zračenja.

Na kraju, razmatrani su neki aktuelni zađaci hemije i hemijske industrije u zaštiti okoline od drugih uticaja.

Ideja o zaštiti od zračenja kao modelu za savremenu zaštitu okoline nije sasvim nova. Četvrti medjunarodni kongres za zaš-

titu od zračenja, održan u Parizu aprila

1977. god., đao je punu afirmaciju Ovoj ideji, a naročito Prof. Dr. Jammet,predsednik kongresa u svom uvodnom izlaganju (1). O

ovoj ideji pisano je na različite načine

i u našoj stručnoj literaturi (2,3).

Sinteza rezultata postignutih u oblasti zaštite od zračenja može vrlo dobro da

se prikaže na primeru nuklearnih elektrana, koje aktuelno izazivaju veliko interesovanje najšire javnosti iu nas i u inostranstvu. Interesovanje je potencirano činjenicom što se tvrđi da je nuklearna energija najopasniji, ali istovremeno najsigurniji, najčistiji i za sada najrealniji izvor energije za neposrednu badućnost.

Opasnost od nuklearnih elektrana i drugih nuklearnih potencijala dolazi otuda što oni svojim radom generišu ogromne količine rađioaktivnih materijala, koji su izvanredno snažan izvor zračenja. Ovi radioaktivni materijali predstavljaju opasnost za zdravlje i život stanovništva samo u slučaju kađa dospeju u životnu sredim, ođakle mogu ozračivati stanovništvo, bilo da ostaju slobodni u vazduhu ili na teremu, bilo da se unose u Organizam putem disanja, vođe i hrane.

Zahvaljujući fizičko-hemijskim procesima i iz njih razvijenim tehnološkim postupcima, enisije radioaktivnih materijala iz normalnog rada muklearnih elektrana svedene su na izvanredno male količine. Na primer, tipične rađioaktivne vođe, koje muklear– ne elektrane izlivaju u svoju okolinu, sadrže rađioaktivne materijale čije su koncentracije manje nego u otpadnim vođama iz domaćinstva, ili u rečnim vođama, a nekoliko desetina puta manje nego u morskoj vodi i nekim vrstama alkoholnih pića (4).

Emitovani radioaktivni materijali koje muklearne elektrane ispuštaju kroz radđioaktivne vode i kroz rađioaktivne gasove ili prašinu, ozračuju stanovništvo du bližoj ili daljoj okolini i to, kao što je već rečeno, na dva načina: kao spoljni izvori zračenja-kada se nalaze u vazduhu ili na terenu, ili kao unutrašnji izvori zračenja-kada ih stanovništvo unese u organizam putem disanja, vodom i hranom. Ukupna doza zračenja koju čovek primi od

svih ovih rađioaktivnih materijala može iznositi nekoliko mrem godišnje (mremmilirem, jedinica za merenje primljene doze zračenja). Ova doza predstavlja samo nekoliko procenata od doze kojom prirodni izvori zračenja deluju na ljudski rod od njegovog postanka.

Što se tiče procena, doduše vrlo aproksimativnih, o stepenu efikasnosti zaštite od zračenja u jednom širem nuklearno-=-ener= getskom programu, u jednoj neđavnoj sftudiji (5) stoji otprilike sleđeće: Gođišnja proizvodnja električne struje iz nuklearnih elektrana u iznosu ođ 1 KW po glavi stanovnika, prouzrokovaće svake godine , na odredjenom prostoru i na milion stanovnika, jedan smrtni slučaj od raka i jedan slučaj raka koji je izlečiv

·Operativnim putem, zatim, od uzroka ne-

zavisnih od zračenja, oko jeđan smrtni akcident i 5O drugih sa raznim stepenom invaliditeta, zatim, 1,5 lakše ili teže genetske deformacije, i to tek posle nekoliko generacija od starta ovih nuklearnih potencijala. Poredjenja rađi, proizvodnja električne struje ođ 1 KW DO stanovniku godišnje, znači proizvodnju oko 2O elektrana kao što je Djerdap za stanovništvo naše zemlje. Ove cifre o efektima nuklearnih elektrana mogu možda da zabrinjavaju, ali one su skoro zanemarljive, jer su često mnogo puta manje od efekata koje prouzrokuju druge tehnologije.

Hazlos+i za proučavanje uticaja zračenja ma čoveka i a razvoj tehnologija saš-

tite

Današnji stepen saznanja i dostignuća u oblasti zaštite od zračenja, zbog čega

se ona i ceni kao model za savremenu zaštitu okoline, rezultuje iz zajedničkog napora i doprinosa kojeg su učinile biomedicinske, fizičkohemijske i tehničkotehnološke nauke i prakse. Jasno, svaka

u svom profesionalnom đomemi, što se najkraćim i uopštenim rezimeom može opisati na sleđeći način:

- biomedicinske nauke u domenima upoznavanja interakcije zračenja sa živom materijem i efekata zračenja na čoveka; zatim, upoznavanje relacije doza zračenja-efekat, kao i dijagnostike i terapije mnogih štetnih efekata zračenja:

– fizičkohemijske nauke dale su izvanredan doprinos u razjašnjenju mehanizama interakcije zračenja sa materijom uopšte, u domenu merenja zračenja, distribucije rađioaktivnih materijala, a naročito procesa na kojima se zasnivaju tehnologije zaštite od zračenja:

e a a al O a O o č__________O_____ _________________ _- ____ 23