JUS standardizacija

materija koju reguliše vrlo delikatna. Jedna od osnovnih karakteristika ove re=gulative je okolnost što se nacionalne regulative mogu koncipirati i građiti uz pano poštovanje medjunarodnih preporuka, ali i uz istovremeno uvažavanje sopstvenih osobenosti, kao što su društveni sistemi, socijalni, ekonomski i đrugi faktori (4).

Tehnologija saštite od zračenja

Nuklearna industrija je nesumnjivo prva u istoriji inđustrijskog razvoja koja

je pre svoga starta morala da poseđuje sigurne tehnologije za zaštitu profesionalaca, stanOvništva i okoline. Interesantan je pođatak (11) đa je, za 25 godina u pogonima američke muklearne komisije, u periodu 1943-1967, bilo 8.487 povređa ođ svih uzroka, od čega je samo O,4%, tj.: 38 rađijacionih povređa, bilo prouzrokovano zračenjem. Od ovoga broja bila su 3 smrtna slučaja ukratko posle ozračivanja, 24 slučaja sa neposrednim simptomima, a kod 11 slučajeva nije bilo kliničke dijagnoze povređa. Ovđe valja pođvući đa u citirano vreme poznavanje efekata zračenja i tehnologija zaštite nije bilo na današnjem nivou.

Zaštita stanovništva i okoline od zračenja nuklearnih elektrana, proizvodđnje i prerade nuklearnog goriva zasniva se uglavnom ma hemijskoj tehnologiji u čijim postrojenjima i uredjajima dominiraju fizičkohemijski procesi kao što su apsorpcija, jonska izmena, ekstrakcija, koprecipitacija, zatim neki elektrohemijski procesi. Ovim procesima, uključujući uparavanje i filtre za prašinu, uklanjaju se rađioaktivni izotopi iz gasovitih i tečnih sistema, zatim koncentrišu i pripremaju za đugoročno odlaganje. i

Tehnologija pripreme za đugoročno i bezbedno odlaganje koncentrisanih i Vrlo opasnih rađioaktivnih izotopa dđošla je iz staklarske inđustrije. Koncentrisani izotopi mešaju se sa sirovinama za odredjene vrste stakla, zatim se ova smeša topi i izliva u oblice, čije dimenzije, obično 0 ~1O cm, H~1OO cm zavise od koncentracije rađioaktiynih izotopa, odnosno emitovanog zračenja koje generiše znatne količine toplote i koje zahteva znatnu zaštiti od betona ili olova. Ovako upakovan rađioaktivan materijal odlazi na trajno stokiranje u podzemna sklađišta.

Prečišćavanje vođa i gasova vođi se do stepena posle koga njihovo ispuštanje u okolinu neće dati doze veće od propisanih. Sve

prečišćene vođe iz muklearnih elektrana sadrže često i manje rađioaktivnih materija, nego rečna vođa, ili vođa iz domaćinstva.

Fizičko-hemijskim procesima, tj. vođenim rastvorima raznih sredstava đekontaminira= ju se razni predmeti, ljudska kosa, ođeća ita. tj. uklanja se sa ovih predmeta rađioaktivni materijal ako na njih đospe tokom

. rađa i raznih akcidđenata sa rađioaktivnim

materijalima.

Hemijska tehnologija, đakle, đaje značajan đoprinos u zaštiti čoveka i okoline” cd zračenja. U zemljama koje realizuju, ili planiraju nuklearne programe, uredjaji za obrađu otpadnih rađioaktivnih materijala predstavljaju značajnu stavku. Institut za nuklearne nauke "Boris Kiđrič" u Vinči i "Prva Iskra" Barič udđružile su snage da na bazi tehnologija i iskustava koje po= seđuje Laboratorija za zaštitu od zrače= nja, Instituta, projektuju i izrađe jedđno postrojenje za obrađu otpađnih rađio= aktivnih materijala. OVO postrojenje tre= ba da obrađi ove otpadne rađioaktivne ma= terije koje su nastale tokom 3O god. rada Instituta "Boris Kidđrič”", kao i mate=rije koje su u prethodnom periodu nasta=le u nekim drugim institutima, industri= Ji i drugim mestima, a koje su prihvata=

" ne i čuvaju se u Vinči (12).

Moguđi zadaer hemije u zaštiti od zPađenja za potrebe nekih klasičnih tehnologija E

Savremeni život i potrebe privrednog raz= voja menjaju trađicionalnu sliku dđa ra= dioaktivni materijali i zračenja rezultuju jedino iz nuklearnih elektrana i drugih objekata nuklearne tehnologije. Ovu sliku menjaju termoelektrane, tj. elektrane,na ugalj i proizvodnja veštačkih fosfatnih djubriva. Pokušaćemo sa nekoliko reči da opišemo moguće zađatke hemije u vezi sa ovom pojavom i zaštitom okoline od zračenja.

Naša zemlja uvozi gođišnje preko milion tona fosfata, uglavnom iz zemalja Sever= ne Afrike. S obzirom na sadržaj urana u

ovim fosfatima i planirano povećanje ka=

paciteta za proizvodnju veštačkih fosfatnih djubriva, procenjeno je dđa se na naše njive godišnje rasturi oko 100 do 20OO tona urana, pa je zbog toga za naše . poteebe, izgradjen model za Osnovne pravce i procese primarne distribucije urana i njegovih potomaka raspađa tokom proiz= vodnje i primene veštačkih djubriva (13.).

Tokom nekoliko proteklih meseci nastale su odđređjene pojave koje mogu znatno đa izmene zađatke hemije u zaštiti od zrače-