Književne novine

| ZBIRKE ”BROGR:A DŠSKOG 5. . NARODNOG MUZEJA

”

i \ f; s i E . * ' , Š 5 | Va . BTRANA 6 : | \ \ i

KuaAAAAABReakiaaoeeeaedod eee eaaa aaa eBay saka esse aaveeasva Rave eeveeVe e

v “ n “ | ; W i 4 i ! agyssaaasbakayaceaćaanaydevPaaS+fy dierasogarayab je jaarSre ta iy kayae0aarhaPćosd/.ie0aacpyabirehčodeSet aeeveoevveoveneeveBpe enaB Pe - |W 4 - Or,

„ U. NOVOJ.OPKRULBMI

u petak, 23 maja ove godine Na-

wodmi.· muzej u Beogradu svečano je

'Obvorio svoj novi dom i time javnosti ponovno pređao jedan dio svojih dragocijenih zbirki, Broj i vrijednost pokazanih predmeta i način njihova iz. lagamja daju tom događaju. osobitu važnost: Beograd je obogaćen zna. čajnom kulturno-umjetničkom tekovi-

· nom.

Ima tome više od stodvadeset godina što je zabilježena misao da bi trebalo osnovati ustanovu, koja bi sabirala i čuvala spomenike iz prošlosti srpskog naroda. O tako zamišljenom »museum«-u govore pisma koja su izmijenili Vuk i Kopitar tokom 1831 godine. Trinaest godina kasnije muzej je doista i osnovan.

»Srpski narodni muzej& nastao jeu vrijeme postepenog ostvarivanja Srpske narodne samostalnosti. Njegova se povijest, uopće uzevV, mnogo ne od-

"vaja od historijata »narodnih« i »do> morodnih« muzeja u Srednjoj EVropi, koji su nastajali iz sličnih pobuda.

Put razvitka muzejskog fonda vodi od enciklopedijske | mnogostranosti zbirki »naturaliae i »humaniora«, skupljenih pretežno na srpskom tlu, — do sređivanja srodnih predmeta prema sadržini pojedinih grana nauke. Taj se proces odvija gotovo biološkom zakonitošću. Naš muzej, jedinstven u svojoj mnogostranosti, postepeno sazrijeva, pa se onda cijepa kao ćelija iz koje izrastaju drugi muze]! i ustanove. Tako u 1851 godini nastaje Narodna biblioteka, a pedeset godina kasnije Binografski muzej. Inventarom starog muzeja bogalio se i O” maj, koji nam priča o Vuku i Dositeju, dok historijski predmeti, vezani uz državno-pravni i politički razvitak Srbije još čekaju osnivanje srpskog historijskog muzeja.

Organski razvitak ovog muzeja još nije zaustavljen, Zbirke rastu, one 56 prerastaju i prelaze po svom bogatstvu i značaju okvire i mogućnosti sadanje \ustanove. U njoj se već danas jasno naziru obrisi triju novih muzeja. a fi bi bili: arheološki, zatim muzej za srednjovjekovnu srpsku umjetncst i galerija.

Možda je pitanje galerije najpreče. O tom je već pisano 1868 godine, kad Steva Todorović ističe potrebu Beograđa 'za takvom ustanovom. Šlaviše, on daje prijedlog njene strukture, što je zanimljivo i kao dokumenat izrazito muzeološkog mačaja.

Narodni muzej je sada smješten u novoj zgrađi. Ona nije bila građena za tu svrhu, ali se pri njenoj adaptaciji učinilo sve, kako bi odgovorila muzejskim potrebama. Teži problem retstavljala je organizacija sadržine sa me izložbe. Kompleksnost zbirki nametnula je stručno naučnom kadru muzeja nekoliko veoma ozbiljn'h ĐDPifanja. Navešćemo naivažnija.

Kako mu: ~ nije predmetno ujednačen. nije bilo moguće da se izgradi jedinstvena osnovna tema, kojoj bi se pojedini sektori izložbe u cjelini podredili. Na putu takvom rješenju stoji naročito galerijski inventar, koji je Vrlo heterogen. Tko bi mogao tematski pomiriti srpsku umjetnost XVIII i XIX vijeka, suvremeno jugoslovemsko likovno stvaralaštvo, starije eVropsko slikarstvo u fragmentima, po* jedine grafičke listove iz raznih dijelova Evfope, suvremena djela francuske slikarske škole — sa arheologijom srpskog tla, a da tome kao spona služi srednjovjćkovna umjetnost. Bilo je gotovo nemoguće už sva pozitivna nastojanja, naći smislenu, logički opravdanu vezu između raznolikosti takvog inventara. Prema tome materijal zbirki kao takav. ometao je idejno jedinstvo muzejske poslave, uprkos velikog truda kustosa da takvu cjelinu ž ostvare. , *

Svako odjeljenje za sebe, prema svom materijalu pretstavljalo je muzeološki specifičan problem. Arheološka građa traži svoja naročita izložbenma rješenja, dok je srpska srednjovjekovna umjetnost, i sitna i mo| mumentalna, pre{stavljala nmovu ma-

- feriju. Konačno galerija kao takva ima sebi svojstvene probleme, koji su naročito u našem slučaju zamršeni, jer građa nije jedinstvena.

Problem postave erheoloških mužeja još je uvijek oivoreno pitanje, načeto kod nas u širem opsegu na kongresu arheologa PNRJ, koji je 1950 godine održan u Nišu. Međutim, iako je ovaj problem teoretske muzeologi-

je još u svojoj početnoj fazi, u prak-'

| si se već na ovoj, izložbi naziru izvjesna nova rješenja. Prehištorijske i historijske kulture u arheološkom odjeljenju date su kao zaokružene ojeline. Njihova veza sa čovjekom još je labava, ali je ipak, iako. neznatno, počelo »humaniziranje« arheološke materije. Kroz izložbu, u maglovitoj konturi nazire se čovjek, a njegova pojava nužno raz'bija statički princip sistematskog nizanja predmeta. Čim se iza pojedinog predmeta ili grupe izložaka osječa "djelatnost čovjeka, oni, u tom Smislu oživljeni, traže svoje funkcionalno tu+ ya ehJG,! O 1 \ | Rekonstrukcije nastambi' posredstvom maketa i rekonstrukcija grobova, prikazi sredstava proizvodnje, grupiranje predmeta koji su služili Isvakodnevnom „životu, topografske Tate prema pojedinim kulturama. ilorisi pojedinih arheoloških kompleksa, fotografska dokumentacija — 8ve je to doprinijelo naučnosti metođa iz· "Jaganja, a istovremeno približilo po: · sjetiocima i one predmete. koji nisu sami po sebi za širu publiku privlač-

a Arhoološke zbirke Narodnog muzeja meobično su bogate i dragocjene.

· daje samo kronološki

Verena HAN

Dobar dio i nije izložen. Možda je u studijskim zbirkama mogla ostati i sitna egipaliska plastika i gliptika, te kovčezi sa mumijama, za koje, iako diskretno stoje u ćošku, ne nalazimo opravđanja da budu prisutne na,or voj izložbi.

Uz arheološko odjeljenje smješteno ie i numizmaličko, Ono u prvi mah budi neku odbojnost zbog svoje Dprividne sličnosti sa kabinetskom, Sšistema{fskom'! zbirkom. , Međutim, bliži kontakt sa tom građom postaje vrlo pcučam. Vilrina sa originalnim srpskim novcem i falsifikatima razvija

'pred nama maferiju koja odjednom

postaje rječita, kad se u nju udubimo. Novac je poređan »grafički« kao neka historijska tabela, koja nam ne slijed srpskih vladara, već nas približuje ekonomstom stanju države, govori o stepemu njene kulture i spretnosti kovača i livca, te likovnom ukusu odnosnog vremena. TI ovaj primjer neka potvrdi kako se naročitim metodom izlaganja mogu izvući zanimljivi podaci iz materijala, koji se inače općenito ne smatra podesnim za izložbu.

Iz arheološkog prelazimo u srednjevjekovno odjeljenje. Tako se kao gornja vremenska granića arheologije službeno uzima razdoblje „razvitka feudalizma, i ova nam izložba pokazuje kako je nemoguće uistinu takvu granicu povući. U tom, se vremenu

ı naročito prepliću arheologija i histo-

rija umjetnosti, da bi konačno bliže našoj epohi pobijedila ova druga, a arheologija svela na značenje pomoćne naučne discipline. Srednjevjekovno odjeljenje je tematski i“ muzeološki jedna cjelina. Prikazana je srpska srednjovjekovna umjefnost u svojim monumentalnim ostvarenjima i sitnim ” dekorativnim spomenicima iz svakodnevnog života i svečanih prilika, na kojima se odrazio opći ukus vremena i stvaralačka vještina majstora — umjetnika. Osnovni materijal sačinjavaju kopije i izvjestan broj originala fresaka, kronološki poređani i stilski grupirani. Dopunjuju ih primjerci sitne

' i monumenfalne dekorativne plastike,

nakit, keramika, metalno posuđe, rukopisne knjige i vez. Nastojalo se prikazati kako su na osnpvu stranih Uticaja i vlastitih: stvaralačkih snaga rasli novi, naši likovni kvaliteti. Ova su nastojanja muzeološki uspješno Oslvatena. Uspon, cvat i propadanje srpske umjetnosti Srednjeg vijeka prikazani su sažeto, jasno i pregledno.

Uopće, srednjovjekovno odjeljenje pretstavlja „ najpotpuniju '\izložbenU cjelinu.

Iz ovoga odjeljenja vodi nas put

obilaska u galeriju s»pske umjetnosti KNVIII i XIX vijeka. Prelaz je nagao., Poslije bogate kompleksnosti sred-

.njovjekovne 'umjetnosti, posjelilac se

odjednom nađe pred intimnom štefelajskom slikom, osamljenom i napuštenom od sviju drugih umjetnosti. Muzeološki se ove dvije koncepcije ne podržavaju, što upravo buđi i Osjećanje da, postepenog prelaza nema. Jedha je tema dovršena i dorečena. Počinje druga kao nov muzej, U galerija sa svojom specifičnom problematikom., i .

U galeriji srpskog građanskog slikharstva XVIII | XIX vijeka primjenjeno je u isto vrijeme nekoliko vaznih izložbenih principa. Poštivan je vremenski slijed., a unutar toga prikazana su slikarska djela bilo prema monografskom izlaganju (jed-

' na prostorija — jedna ličnost u raz

voju): bilo kombiniranjem radova Vi: še ličnosti, koje povezuje isto sfilsko shvaćanje, Nažalost, ograničenost izložbenih površina nije dala prilike da po koji srpski likovni umjetnik bude zastupljen onako, kako fo svom djelu i njegovom značaju zaslužuje. Vajarstvo XVIII i XIX vijeka smješteno je u prostor, koji mu ne odgovara. Zar ne bi bilo bolje, da su ovi i onako malobrojni spomenici postavljeni zaiedno sa slikama SVOE vremena, pa bi se na taj način međusobno mogli dopunjavati?

Daljnje galerijske teme oblikovane su na drugom spratu, koji se u općem dijeli ria modermu jugoslavensku umjetnost nastalu pretežno između dva rata, i na strano evropsko starije i no-

„vije. slikarstvo i vajarstvo, Raznoli-

kost ove građe pretstavljala je naročit problem, pogotovo, što njezima frag-

entarnost nije dopuštala oblikovanje zaokruženih „tematskih žgyjelina.

Nastojanje i trud da se tom dijelu iz-

· sne, a

prema ,

ložbe da što više jasnoće, nisu zboš

-KNIŽEVNE NOVNE

tih razloga mogli imati pumog uspje--

ha.

Dok su malobrojni primjerci strane plastike mogli biti izloženi na dru· gom spratu, upravo zbog te malobrojnosti, plastika jugoslovenske »Moderne« smještena je zbop statičke sigurnosti zgrade u prizemlje Tako su i građevinarski razlozi uticali na neujednačenost izloženih zbirki. istog razloga poneko naše jedimstveno vajarsko ostvarenje nije došlo do punog izražaja, jer su zaovaj dio izložbe raspoložive prostorije nepodeoprema zidova takva da u njihovo šarenilo mermera ili njihovu' bjelinu poniru plemenite konture ižloženih vajarskih dela,

'Tehnička oprema ove izložbe pretstavlja najviši domet u dosadanjim naporima naših muzeja u tom smislu. Narodni muzej je prva naša muzejska ustanova koja koristi preimućstva fluorescentne rasvjete, da bi povećala atraktivnost svojih zbirki. Nije lako zaboraviti sliku osvijetljenih dvorana muzeja prilikom njegova nedavnog večernjeg otvaranja i onu vedru atmosferu koju je plavičasto fluorescen= fno svijetlo stvorilo oko izloženih predmeta. Oni su ovako osvijetljeni zaista bili svečanost za oči.

I pojedine vitrine imaju svoju rasvjetu. Ona se pri večernjem otvaranju muzeja koristi u cjelini, a danju samo poneka vitrina vedro blista, namećuči nam živo svoju bogatu i lijepu sadržinu. Narožito je us*jelo suptilno osvijetljenje antičkih gema, koje su nas tako prikazane mogle upoznati sa svojom. grafičkom sadržinom. Boja svijetla slična dnevnom, dobivena je miješanjem modrog i mužičastog fluorescentnog svijetla sa žutim svijetlom običnih sijalica. Taj princip je primjenjivan u svim dvorama– ma, što u pravilu nije sretno, obzirom na plastiku. Ona u načelu ne podnosi difuznu rasvjetu, jer se plasticitet površina gubi. Praksa je već pokazala da vajarskim rađovima najviše odgovara direktno, individualno osvijetljenje, koje u najvećem stepenu pokazuje suptilne nijanse plastičnih masa.

Oprema vitrina je naročito uspjela. Pojedinačno komponiranje svake, sreĐno grupiranje postamenala i baršunastih osnova, neobično bogatstvo iđeja u tom pogledu. doprinijelo je mnogo uspjehu fehničke dotjeranosti cijele izložbe, koja je naročito značajna za arheološko odjeljenje.

Sadržina legendi, lih pomagača i saveznika muzeiskih kustosa, vrlo je jasna, sažeta i informativna kroz sva. odjeljenja. Oprema je ukusna i za nds kao tehničko rješenje. novina. Ove nenametljive legende diskretno čekaju da im priđemo i govore samo onda, kad mi to želimo.

Posebno treba istaći usbjelo korištenje prozora za slikovne legende. One naročito u srednjovjekovnom ocdjeljenju postaju logična dopvnn izložbi, prikazujući arhitektonske cjeline onih spomenika, čiji su unutrašnji zidovi dekorirani freskama, a ove u kopiji ili orig:malu izložene u muzeju.

Na izložbi su u newoliko mahova korišćenje kopije imulaži. To međutim naipisi uvijek ne priznaju, pa bi taj propust trebalo ispraviti.

Postava ove izložbe Narodno:; mu zeja cstala je, kao i u drugim našim muzejima, anonimna. Zašto se nismo mogli upoznati sa imenima onih koji su je zamislili i oblikovali? Ovaj je veliki rad dio naučne i stručne aktivnosti muzejskih ljudi, pa im treba dati priznanje i na taj način. Jer napori kustosa: i asistenata Narodnog muzeja nisu bili neznatni u bobi sa kompleksnošću zbirki, u rješavanju muzeoloških problema, u nastojanjima da osiguraju smisleni tok izložbe i muzejski savladaju prostorije. U muzeju je danas u najvišem stepenu ostvare-

Zbog ·

no ono, što se u đatim uslovima mog- '

lo postići. Izložba govori o tome kako je svaki radnik na povjerenom mu:·poslu dao rješenja, koja nisu samo mu-– zeološki zanimljiva i često nova, nego da je neposredno, sa ljubavi za nauku, za ustanovu i rad u njoj dao iz-

· ložbi, priloge svoje vlastite ličnosti.

A baš to čini atmosferu muzeja neobično toplom i privlačnoni, pored svih onih tehničkih uspjelih ostvarenja, koja nas glasno privlače svojom dotjeranošću. | | · U ovom kratkom imuzeološkom prikazu nove izložbe Narodnog muzeja u Beograđu treba podvući još jednu

činjenicu. Ona nam potvrđuje da su se'

naši muzejski radnici saživili sa rješavanjem muzeoloških problema i da se više ne bave samo pitanjima svoj? uže naučne specijalnošti, nego"Ča i muzeologiju prihvaćaju kao naučnu disciplinu, koja je u njihovom radu heophodna. Oni danas traže nove mu zeološke 'metođe naučne .i tehničke

prirode, kako bi korišćenje muzeja za

ciljeve narodnog prosvjećivanja bilo što potpunhije. ;

i) ra

JEDNE KORICE . (Izdanje »Dečje knjige«) Ilustracije za· decu, kao i Kknjiževnost koja im je namenjena, su VeOma važan činilac u razvoju dečje psihe. One su to kod njih pogotovu u odnosu na razvijanje ukusa i umetničkog saznanja.” Zato nam se čini potrebno i zanimljivo da se osvrnemo, na rad izdavačkog preduzeća »Dečja knjiga« iz Beograda koje je u toku zadnje dve godine izdalo preko sto publikacija za decu, gotovo sve ilustrovane crtežima ili slikama u boji. U ovom poslu uzelo je učešća oko trideset ilustrafora, mahom beogradskih slikara, što nam omogućuje da izvršimo izvesna upoređenja i možda izyeđemo Korisne zaključke .

Uzet u celini rezultat rada »Dečje knjige« đaje utisak vedrine i optimizma po mogućnosti onoga što pruža deci, Počevši od slikovnica za decu pretškolskog uzrasta pa do romana sa napetim sadržajem iz Srednjeg veka ili sa Divljeg Zapada, njena ·izdavačka, delatnost je obuhvatila pesme i prozu ,bajke i klasike, domaće i strane pisce, stare i moderne, .sa delima za decu različitog uzrasta. Upoređena sa predra“nom aklivnošću ftadanjih preduzeća na fome polju ona je oči-

gledno mnogo bogatija .i kao takva

dala je potstrek za veću delatnost domaćih stvaralaca. U ovom mapisu zadržaćemo se na nekim problemima koji se javljaju u pogledu estetskog izgleda ih knjiga.

Na prvom mestu korice. Postoji jedan stil korica ili, još bolje rečeno, pomanjkanje stila koje se dosta često javlja u beogradskoj izdavačkoj delatnosti. Ono dolazi od izvesne pretrpanosti u nameri izražavomja sadržaja breko samih korica, bilo da je u pitanju crtanje kakve epizode ili samo sltilizacija slova i pemena Oornamenata, koja stoji u suprotnosti sa koncepcijom korica kao izrazitim proizvodom primenjene umetnosti. I su-

W. tia iy T5A M : 4

•

} ln | Aleksa. Celebonović više se često zaboravlja da su korice organizovana površina koja čini knjigu ukusnim predmetom, koga ćemo regis“rovati u našem pamćenju ne samo po emocijama sadržaja već i po privlačnom spoljnjem obliku. Emoci' je koje će. čitalac imati iz teksta ne možemo pretstaviti ili tražiti na samim koricama. Umetnik tu može da dočara karakter ili epohu radnje stilizacijom samih slova, kombinacijom boja, ormamentom, ili u krajnjem

slučaju ilustrativnim crtežom, ali sve .

to mora biti tako sažeto, tako uzdrž“ ljivo rečeno, da korice nijednog trenutka ne izgube u likovnom smislu osnovni karakter svoje funkcije: obeležavanje jedne knjige među. ostalima u biblioteci. Ova funkcija ne pre'staje time što je knjiga namenjena detetu koga od prvog trenutka želimo da zainteresujemo šarenom slikom. Naprotiv, mnogo više dolazi do izražaja i teži je ovaj problem kada sadrži .sliku koju treba pružiti detetu već na samim koricama.

Mada je u pitanju osećanje ukusa i mere, u kojima razlike mogu da budu velike, ipak nam se čini da nećemo pogrešiti ako kažemo da većina izdanja »Dečje Kkmjige« zaostaju u tome pogledu za drugim izdanjima name= njenim deci koja se štampaju u svetu, pa i kod nas, na, primer u Zagrebu. Ona zaostaju u koncepciji i za svojim sopstvenim mogućnostima ko-

-je pokazuju pojedinci kada ilustruju ,

knjigu. Jer ima knjiga čije su ilusira-

cije zaista uspele svojim izrazom sa=

držaja i umetničkim kvalitej:omi (knji-

ga Tolstoj: Priče za deću, ilustracije

Mate Zlamalika) a da im pristup za-

klanjaju korice na mnogo' nižem ni! vOU.

DRUGE KORICE (Izdanje »Dečje knjige«)

PEDESET SLIKA Gordane Zuber ı Aleksandra

Božaičkovića Slobodan BOGOJEVIĆ

'Na izložbi »Jeđanaestorice« u apri-

lu prošle godine, bila su zastupljena.

i platna Gordane Zuber i Aleksandra Božičkovića, Njihovu pravu vrednost tada nismo mogli sasvim oceniti. Danas posle godinu dana upornog rada ohi ponovo izlaze pred javnost, i izlažu oko pedeset radova na Terazijama, u Galeriji »ULD/US«. Gordana Zuber i Aleksandar Božičković iznose: portrete, kompozicije (u manjoj meri), pejsaže i mrtve prirode, rađene skoro samo u tehnici ulja.

Gordana Zuber, mlađa po svom likovnom delanju, ne opredeljuje se za jednu određemu slikarsku paletu. Boja joj je često samo sredstvo da potencira misao koju želi da iskaže.

Njenih dvadesetak radova mogu se ·

odeliti u dve faze. Prva, koja je neposredno vezana za tehnički postupak A. Božičkovića (neminovna posledica zajedničkog rada u istom ateljeu) ali ponekad samostalna u smislu likovne namere. Slike »Kupačice« u bogato diferenciranoj plavoj boji; »Raža« nesređena u kolorističkim efektima.

U drugom periodu samostalnost i talenat Gordane Zuber dolazi više do izražaja. Njena naklonost ka uprošćavanju pomaže joj da u slikama ovog perioda dođe do veće samos“alnosti. »Pejsaž iz Pančeya« čvrsto ukompono~

van, sa lakom skoro lazurnom. orke- ,

stracijom zelene, sive iroza;»Ribe« u zelenom, i' plavom tonalitetu, sa .diskretnim ali zvučnim akcentima. crvenih, kretanje riba vešto naglašeno, (u crtežu) uvršćuje ovu sliku u najbolje; ili »Pejsaže sa smelo ukomponovanim drvećem u prvom planu, zeleno i oker sa sigurno nađenim alkcen“om violet; i »Žrtve« u kojoj dramatičnost nije ubedljiva. Ekspresionistički donet »Pejšaž« (slika obeležena sa brojem

'9%) nam je jedna od najdražih,

Aleksandar Božičković, uokvirenije'

- prikazan na Ovoj. izložbi, imao je, Je;

dam ustaljeniji put. Odmah u početku opredeljen za jedno postojeće shva“anje, razrađuje postepeno i polako svoju koncepciju vodeći svoje iskustvo do neposrednijeg rešavanja, likovnih

problema. Njegove slike šu,skoro u-

vek podlagane okerom koji daje slici simpatičan topao ton, po kome orkestrira buđavo-zelenom i trulo=crvenom bojom, akcentujući isključivo violetom ili žu“o-belom. Paleta mu je uprošćena i stalna, Topla paleta daje

ı |

njegovim slikama optimistički karakter. Aleksandar Božičković je u pejsažu, već u više mahova pokazao svojie kvalitete. Međutim na ovoj izložbi slikom »Kafana kod naselja«, poma=– lo arhaično ukomponovanom ali vrlo vernom atmosferom kafanskih ljudi. A. Božičković, kao da nas uverava da njegov domen nisu samo pejsaži. Slika »Šaran«, vešto nabačena u boji sa racionalno iskorišćenim crtežom ili »Predgrađe« slika u kojoj smeđa i violet boja dočaravaju nečistoću predgrađa; »Šešir« slika u kojoj bačene žute smežurane rukavice sa crnim šeširom okačenim o crvenu stolicu domose almosferu sinoćnog mamurluka, ili oni uspeli vojvođamski pejsaži »Predgrađe ·Pančeva« j »Stara kuča« gde se pevci.šeću po ulicama, po pu'evima oivičenim svežom travom i drvećem koje tek lisa.

»Gordana· Zuber i Aleksandar Bo- .

žičković, svojim slikama ni u jednom

momentu ne teže mirnom realističkom –

pričanju, ni naturalističkom razgolićivanju kao ni romantičarskom patosu, odnosno „svojim likovnim elemen= tima teže pre ka psihologiranju (više Zuberova). Ma da se u nekim njihovim, slikama oseća krajnja obuzdanos* to im ništa ne smeta da budu i sočne. i

edeooeoen.ososokoooeeoB eo“

__BROJ 88

# » i r ) i

| \

III III IIOTIOIITOTITITITIOTTTI

- OKO OPREME »DEČJE KNJIGE.

Da 1]i je to otuda što dobar ilustratož „naročito onaj koji ima razvijenu realističku notu, ne mora samim lim da ima razvijen smisaoe za stilsko i dekorativno rešenje korica, ili je to unekoliko tradicija beogradske štampe? Bez obzira na individualne slučajeve koji mogu postojati, nama se čini da: je ovo drugoyipak pretežno i da utiče na, samog umefnika kao i na preduzeće, možda čak u predrasudi da publika to zahteva. Mislimo da je nabrajanje primera ovde nepotrebno jer se manje radi o individualnim propustima, nego li o nedovoljnoj prime-. ni jednog principa u našoj sredini, i

Ako sa korica pređemo na njihovu unutrašnju stranu opažamo sa zadovoljstvom da su mhoge od njih, naročito sva zadnja izdanja, snabdevena

tzv. forzacom, specijalno izrađenim za”

svaku knjigu. Mada ima po koji primer kod, koga ovaj dekorativni list, rešen po pravilu crtežom“u jednome. tonu, nije sasvim u skladu sa realističkim ilustracijama, ili sa samim koricama, ipak u većini slučajeva on je korisna estetska dopuna knjige koju dete otvara.

U pogledu unutrašnjeg izgleda knji-

”

ge možemo reći đa je u većini sluča~

jeva zadovoljavajući, Međutim, obzira na umetničku vredmost samih

ilustracija, dešava se mada ređe da'

raspored feksta i ilustracija nema u njihovom „ međusobnom odnosu do voljno beline, dovoljno vazduha, te sve nepravilnosti u rasporedu i nužna slobodna rešenja deluju kao neurednosti. Više pažnje ilustratora na dužinu teksta koji Preba da dođe na istu. stranu sa slikom, ili manja štednja u hartiji doprineli bi svakako da ovog utiska nestane. (Tolstojeve basne, ilu= stracije Đure Teodorovića). ~

'U vrednosti samih ilus*racija, s obzirom na mjihovu, namenu, ističemo “da je. većina na dovolinoj visini i da ima priličtan broj veoma uspelih kao: »Vrabac pipac« Dragana Savića, Halusine »Pesme radosti« Šane Lukić, Hodžićevi »Mića i Vlada«. ilustracije Vere Milutinović, Ljubice Sckić, Đure,

Teodorovića, Antona Hutora, Save Nikolića, Andreje Andrejevića, Bore

Grujića, Pavla Spasića, Dragoljuba

Kažića i drugih. Te ilustracije su ta-

kvog karaktera da s jedne strane budu bliske uzrastu kome pripadaju i samom tekstu, a istovremeno pretstavljaju ukusna slikarska ili crtačka rešenja. One takođe imaju potrebnu vizuelnu jasnoću koja nam uvek služi kao glavno merilo o njihovom kvalite“u kada su upućene deci. Intenzivni rad »Dečje knjige« okupio je čitav niz ilustratora koji ima= ju više ili manje iskustva i smisla za taj posao. I zato, ako tu i postoji manji broj neuspelih izdanja, on je nužna posledica *e široke delatnosti koja je ipak s druge strane veoma pozitivno delovala u selekciji u kojoj, je isto tako bilo i takvih iznenađenja da su slikari, koji se dosada' nisu ogledali na tome poslu, imali prilike da otkriju svoje sopstvene naklonosti. Primedbe koje smo ovde ·izneli ne tiču se isključivo stila i izdanja »Dečje knjige«. One ujedno postavljaju i pitanje drugih beogradskih izdanja sa gotovo idemtičnim · problemima. U tome pogledu možemo čak reći da je »Dečja, knjiga« imajući pred sobom teže ilustratorske i dekorativne probleme mego izvesna druga izdavačka preduzeća sa jednostavnijom problemaikom, pokazala lep uspeh. Verujemo da će u tome poslu i dalje na-

'predovati u čemu nas podržava činje-

nica da su zadnja izdanja mahom bolja od prethodmih. Š

Posebno pitanje i možda najteže za ovu vrstu izdavačke delatnosti je sam rad štamparskih preduzeća. U izdanjima »Dečje knjige« jma slučajeva da su odlične ilustracije znašno izgubile lošim štamparskim postupkom (na primer Huterove ilustracije »O ježu«).

~ S druge strane i štednja u hartiji, te-

škoće oko njene nabavke bile su razlog: da. su dobre ilustracije, date u prozračnim bojama, izgubile svoj sjaj na nedovoljno beloj i punoj hartiji. Delatnost »Dečje knjige«, koja je u toku dve godine svoga rada dala veoma mnogo rezultata, je opipljiv primer onoga što.se kod nas čini za decu. U tome smislu mislimo da knjiga treba da bude „dostupna što većem broju dece, kao što je to i škola čija je ona neophodna dopuna. Ukoliko se opšte poskupljenje knjiga bude više odrazilo na cene »Dečje knjige«, uto-. liko će ona manje moći da ispuni svo=

ju misiju. S obzirom da je ta misija

ujedno i neophodna i da je pošla dobrim putem to se nadamo da će »Dečja knjiga« naći mogućnosti da sve više dospeva do svojih dalekih malih

- čitalaca koji je i dalje očekuju. · .

7 COO 7 ZA 771 0 SE0 i a

ILUSTRACIJE BORE GRUJIĆA

CJ a 2 JJ

(Izdanje »Dečje knjige“)

bez