Književne novine

Godina XI. Nova serija, br. 115

BEOGRAD, 25 MART 1960

O NERIM PROBLEMIMA IZDAVAČNE DELATNOSTE

AUTOM. DJELO E VRIJEME

Ne znam w kojoj i kolikoj mjeri će se realizirati sve ono što su izdavačka preduzeća i organizacije predvidile u svojim planovima, nažavljenim u mjesečniku »Knjiga i svete za januar 1960 godine, ali je očito da tri ili četiri hiljade knjiga iz svih oblasti nauke i kulture rječito govore o jednoj impozaninoj alciji koja bi, kad bi se u cjelosti realizirala, pretstavljala značajan poduvhvat naših izdavača.

Pošto namjeravam da govorim o književnim djelima, a ne o onim iz ostalih grana javne djelatnosti, mene, kao pisca, — u planovima izdavačkih preduzeća i organizacija za 1960 godinu — u prvome redu interesiraju izvoma djela naših suvremenih knjiŽevnika, djela koja se po prvi put javljaju u našoj .suvremenoj kn.jiževnosti, djela koja u kelturi naših naroda pretstavljaju mnjezinu izvornu autemtičnost. Treće ili četvrto izdanje nekog djela, koje se pojavljuje u novoj neznammoj nadopuni ili korekturi, za tu autemtičnu izvornost nema neophodne bitne važnosti, draži novine, koja upozorava na nova piščeva dostignuća, na doprinos od koga se danas gradi zgrada naše kulture.

Priznajem, zbunjuje me navala prevodne literature na našem knjižarskom tržištu. Postavlja mi pitanja, ili još bolje, ono Hamletovsko iskušenje da ili ne. Jer tako smo došli do problema: šta wraditi da se oslobodimo ogromne količine uskladištenih knjiga, koje u mračnim spremištima ižxlavačkih preduzeća čekaju i kupca i čitaoca. Izdavačka trka, gdje prenosnu vrpcu nosc djela shWranih, poznatih, manje poznatih i nepoznatih pšsaca. govori o čudnom odnosu većeg djela izdavača prema knjigama naših pisaca. Poznato mi je iz iskustva da mnogi pisci teško pronalaze izdavače za svoja djela. A koliko vremena i napora treba uložiti da bi pisac mogao dovršiti svoje djelo — o tome ne igeba raspravljatil Književno djelo ne stvara se preko noći, u nekom imaginarnom irenutku nadahnuća, već upornom borbom za njegovu realizaciju, gdje se u toku rada uočavaju mnogobrojne komponente koje pisac osvjetljava, oblikuje, tražeći njihovu stvarmm sadržinu kako bi riječ postala konkreina supslanca umjeiničkog djela.

Pa ipak, uprkos toj ozbiljnosti koju savremena književnost zahtijeva i nosi nu sebi, u odnosu opće izdavačke djelatnosti, nije velik broj novih knjiga smuvremenih pisaca, koja se prvi put Javljaju u suvremenoj našoj literaturi. Izdanja tih knjiga nalaze se na dnu izdavačke ljestvice. Ali to mne bi bilo veliko zlo, kada bi djela, predviđena za jednu godinu, izišla u toku same te godine. Tako se postavlja pitanje: ma da su kod nas.izdavačka preduzeća i organizacije, kao i knjižare, deklarirane kao privredna preduzeća, a ne kao kulturne institucije, zašto se u našoj izdavačkoj djelatnosti javlja neka vrsta »carinske barijere« prema domaćim piscima.

Postoji još jedno pitanje: da li su planovi izdavačkih preduzeća za 1960 godinu fiktivni ili ne. Drugim riječima, koju i kakvu ulogu je preuZeoO naš suvremeni pisac u politici izdavačkih preduzeća, gdje je njegovo djelo prepušteno privrednoj računici direktora, kad je u koncepciji te po-

litike sam taj pisac najmanje prisutan, pošto se njegovo djelo tretira ne s aspekta kulturne vrijednosti, niti razumijevanja i priznavanja napora koji su u djelo uloženi, već: s onih dmugih pozicija po kojima.se prevodna literatura, čak i mnogo manjeg umjetničkog .ekvivalenta, suprotstavlja djelu

' domaćeg pisca,

Prevodna literateora može da utaži izvjesne maše sbrasti, eda · zadovolji

POZITIVNA KRETANIA

| Rezultati koji su u našoj zemlji postignuti u svim oblastima društvenog, .političkom, privrednog 1! Kulturnog života, duboki unutrašnji procesi i društvena kretanja, navode nas na pitanje: koliko Je izdavačka delatnost uspevala da prati te ođista burne .revolucionarne promene, koliko je uspevala da . đoprinese borbi za uzđizanje „i vaspitavanje socijalističkog, čoveka, eb || Danas bi bilo memoguće govoriti o tim pitanjima a nemati ( vidu uslove i opštu atmosferu u

GRRR NT

lovaniće organa društvene zajednice, saveta, n izdavačkim preduzećima. Upravo bi se moglo reći đa je od stepena aktivnosti izđa–vačkog saveta, od njihove spremnosti da rešavaju složena pitanja, koja su na dnevnom redu, zavi-

i štvene ođgovornosti prići rešava| | nju o konkretnim izđavačkim pro | blemima i planovima, imajući i stalno pređ očima konkretne po| trebe naših ljuđi. Proces obrazo| vanja našeg radnog čoveka ima danas tako široke i svestrane razmere, tako masovnu podlogu, da se može govoriti o jednom zaista revolucionarnom zahvatu na Pplanu Pprosvećivanja i kulturnog Wzdizanja. · Ovogođišnji izdavački planovi govore o tome da je učinjen ozbiljan papredak baš wu smislu istica– nja i zađovoljavanja omih oblasti literature za koje je društvo neposredno zainteresovano. ' Navešćemo mekoliko „podataka iz ovogođišnjih planova u kojima se ogledaju izvesna pozitivna kretanja u izdavačkoj delatnosti, Đok je u 1959 gođini iz oblasti đruštvenih nauka štampano 371 delo, ove gođine je pređviđeno đa se štampa 617 đela. U prošloj gođini ob-

izdavačkoj delatnosti, stalno de-.

| silo sa koliko će se širine i dru-

neke ampekte našeg senzibiliteta, <a mam pomogne ti raščlan javamju mnogih teoretskih problema, da nam w časovima odmora pruži „ugodmu zabavu, ali — kada se na svim sektorima, politike i privrede do sporta, imo za vlastitu samopotvrdt, izvorna kmjiga domaćeg pisca trebalo bi da stoji u prvom planu. Jer ena koegzistencija, za koju se svi odreda zalažemo, poplavom prevodne literahwre neodređenog, pa i sumnjivog kvaliteta, ustvari je medveđa usluga jzvjesnim primcipima same te komgzistemcije na planu kulture i književnosti.

Srečko' DIANA i

javljeno je 179 dela iz „oblasti primenjenih nauka, đok se u ovoj godini pređviđa izdavanje 315 đela. U 1959 je objavljeno 49 dela iz oblasti prirodnih nauka, a ove godine se predviđa štampanje 115 đela, Međurepubličkom «ijzdavačkom delatnošću biće obuhvaćeno 437 autora. . Sve su to svakako pozitivna kretanja koja su rezultat đelovanja mnogih faktora u izđavačkoj delatnosti, a naročito izdavačkih. saveta i Uudruženja izdavačkih pređuzeća i organizacija, j Međutim, kada se detaljnije raz motre izdavački planovi, pađa „u oči da mi još uvek memamo dovoijno izdanja iz oblasti naučnopopularne i stručne literature, kao ni knjiga koje bi u najširem smislu doprinosile opštem i stručnom obrazovanju radnih „ljuđi. Kađa je reč o ovoj vrsti literature treba napomenuti da i u postoječim okvirima nemamo izdi-

Li ĆU IA -O

ljoprivredne „proizvođače i sl. Ako se ima u viđu stalno usavršavanje tehnološkog procesa, on-

ferencirane planove za „amrazličite stupnjeve obrazovne delatnosti. 5 Oseća se nedostatak stručne literature za. pojeđine oblasti indu | striske proizvodnje, zatim za po- j }

&prrsn

blema ima mnogo. Ali zašto me ukazati i na ona pozitivna Kretanja koja pružaju nađe i garaneije đa će sađašnji nedostaci i slabosti biti savlađani i prevaziđeni zajedničkim naporima izđavača i društvenih faktora? Branko PRNJAT

da te oblasti privređnog života M zahtevaju permanentnu „pažnju i izdavača. Slično je i sa naučno- ž popularnom literaturom gđe još || nemamo dovoljno pisaca naučno- | popularnih dela. : i „Svakako, ovo su samo neki 4A5- | pekti izdavačke delatnosti. Pro- |

kasa O o A paaa

GRAFIČKI PRILOZI KOJE OBJAVLJUJEMO U OVOME BROJU UZETI SU IZ BIBLIOFILSKOG IZDANJA KNJIGE »SLOVO LJUBVE« BOŽIDARA TIMOTIJEVIĆA. PRILOGE JE IZRADIO RADOMIR STEVIĆ-RAS

MALI ESEJ

POKZIJA NA NOVIM PUTEVIMA

0 509

ado MO | poraz ić i:

' lj

\ '

NO Oi

Cena | 30 din

UZ TROGODIŠNJICU SMRTI

Had se sećamo istaknutih lično sti, obično „govorimo o njihovim najvećim poduhvatima i najznačajnijim delima, Zaboravljamo, ponekad, one poslove koji su ostali u zasenku većih, a koji, baš zato Što su manje poznati, mogu da upotpune složenu sliku jednog ljudskog lika.

Moša Pijade je ostavio za sobom, pored umetničkih slika, „prevoda Marksovog Kapitala, rađenog zajed no sa Rodoljubom Čolakovićem, i prevod Barbisovog Pakla. Preneo ga je na naš jezik u vreme.kad su već bile uspostavljene veze Jugoslovena sa tađa slavnim piscem. Prevod Ognja koji se pre toga pojavio u izdanju zagrebačke Zabavne biblioteke, ostvario, je prvi dodir naše čitalačke publike s Barbisom, a jugoslovenski ogranak Barbisove organizacije Clartć, koja' je' radila na međunarodnom okupljanju intelektualaca, bio je u Parizu već formiran, }

Ali Andrićev prevod Ognja, u kome, doduše, nije mogla da iščezne snažna ratna atmosfera, bio je pun neuglađenosti, stranih reči i provincijalizama koji su kao čvorovi na glatkom tkanju dela odudarali i smetali čitaocu. On.nije imao,.

pa Clarte, organizovana u francuskoj prestonici, bila je suviše uđaljena od zemlje, te mije, verovatno, mogla da uhvati dublje korene u redovima obrazovanih ljudi kako je njen tvorac hteo. Mladi političar Moša Pijade, pun revolucionarnog zanosa, tađa urednik Slo bodne reči, prihvata se da to unapredi. Jugoslovensku grupu Clarčć organizuje na našem tiu 1920, a drugo Barbisovo delo Pakao, (pisano još 1908, ali tada ponovo izdavano u Parizu, posle odjeka Ognja) uzima i iste godine prevodi na srpski.

On je, kao i pisac originala, imao ista osećamja, misli i stremljenja. Bio je, kao i autor dela,

posvećen u tajne umetničkog trans-.

ponovanja sveta, makar su ga ostvarili jedan perom. a drugi kičicom '(to je, Uostalom, tako blisko).

Želeo je da srpskoj publici pret-.

stavi bolje prevedeno ”» delo. nego

što je bio Oganj, pa se unosio u

piščeve stilske postupke. Sve to: je Moši pomoglo, u velikoj. meri, da ublaži, ili da, često, izbriše pregrađe koje mu je nametala priroda stranog jezika,

Pa, ako se. njegov prevod osmotri sa gledišta te stilske borbe,

kažu, željenog uspeha, Naša gru-pada u oči.da je Moša uspeo da

Gobovo da se kod pesnika više ne nazlikuju jezik individu-

loša Pijade prevodilac arbisovog »Paklar

ide uporedo s Barbisom, da je verno preneo njegov način umetnič-. kog izražavanja. Vodđio je računa o raznovrsnosti svuda gde je Barbis na nju polagao. Zato će na primer “es paroles i les mots iz jedne piščeve rečenice prevesti, govor ji reči da bi održao njegovu. varijaciju. Iz istih razloga će na drugom mestu odeur i parfum ~ prevesti miris i vonj. Glagole dećvćtir i dčnuđer, koje je našao jedan uz dru gi, preneće kao sovući i obnažiH, Tako će raditi i pri upotrebi oblika. Iako Barbis često, naprimer, za označavanje istog prošlog vremena, „upotrebljava naizmenično perfekt i passć simple, naš prevodilac, će mu: ostati veran i smenji+• vati naš aorist i prošlo vreme.. Iz želje da prenese piščevu raznovrs-

'nost u "sklopu rečenica, on nikad

meće ;otstupiti od njegove inter-~

:punkcije. · V

Drugi put. će ostati veran Batbisovom oratorskom tonu i 'potre-

:bi isticanja. Zato će ostavljati više

puta u rečenici iste reči mađa to na našem jeziku ne'zvuči uvek naj lepše. Takva je upotreba lične' z0+ menice uz glagol. U jednom ·pasu~

· su (uzmimo ga kao primer) Barbis

kaže da treba reći i ono što se po dotadašnjem shvatanju nije. izricalo Nastavak na 2 strani · o

»o nesmislu ali pabnji svekolikih malih ljudi«, Zato su od ne malog e

značaja nacimdividualne pesničke prirode sa „sećamjem

alnosti, osobenost tona, idejno samoopredeljenje i subjektivna svojevrana vizija — kao pencepcija ili suština objektivne stvarnosti, ili kao izraz spoznaje, ili bar samo prihvatanje slobode odnosno nuŽnosti, isboržje i mia, prošlosti i budućnosti. Čini se da su u poeziji, damas, na prevlasti »reči i fnaze koje su u opštoj upotrebi«. Sada se može govoriti o raspoloženjima, atmosferama, ispovednim pesničkim govworima, koja obeležavaju zajednička svojstva, upnavo . zajedničku frazeologiju, gotovo svih današnjih naših pe· snika, Čini se da je tako i u drugim zemljama. Nastupilo je vreme prezasićenosti jednoobnaznim sistemima i pevanijama, došlo se” do »sposobnosti za gadđenje«. Izrazite pesničke imdividwalnosti, ličnosti sa madmoćnim Hizionomijama, polistovećenim sa sui' generis mogu se danas dzbnojabi na prste jedne muke, ili ih naprosto nema. Poezija se \kmeće ustaljenim stazama i sve. više je »u uzbuđenom stanju«, pretstavnik jedmoličmosti i sivila, inferioma koketna ara. beska ili wglačami beli kamen sa daleke obale. Već odavno ništa novo ne dešava se.w' poeziji. Da li je tako» | OPLE: 'Kada je reč o poeziji može se govorili o brzo zasićenoj inieligenciji, 'o iznazm kolektivne dosade, Monotonost savremenih . poetskih kazivanja kao da-udara po glavi sve one koji vole superiornu poeziju. Češto se u nas govoni: sve je to isto, već zarđale nadrealističke kombinacije ili staromodna i romantična senlimentalna (još bolećiya) naklapanja o nespokojnim cvetovima, draganama, snovima, iluzijama, o mneutešenim ili promašenim , ličnim

ibinama,

prošlosti i budućnosti, sadašnjosti, sa sistematizacijom svih tema mladosti, sa razuđenošću i mnadmoćnim polmanjem kretanja i me-

njanja, promene oblika, sa novim sadržajima i glasovima što pret-.

stavljaju | strukturu i odredbu i stremljenja ka novim putevima, Uveliko već, posle jednoobraznih lutamja i bamalizovanja života % umelnosti, posle nepnonočkih već nižerednih »igranja žmurke« sa takozvanim humorističkim varijacijama na narodne umotvonine ili na teme davne prošlosti, u našoj poeziji već. su na dnevnom redu

novi pesnici, mladi intelektualci, koji svojim wlasovima. i svojim ..

opredeljenjima tretiraju sveukupnost,· univerzalne motive i mitove kao izraze i odraze nacionalnih boja, i istorije, nacionalnih kretanja i ljudske sudbine. Smirena ali i siperbilna, monumentalna, ta poc-

zija višega reda, poezija velikih formata, epska po duhu'i naobrazbi, ' ima i strunama, već, je ~

po šimnama, po velikim zanjihanmm ~ gl zahvatila naše tle, već je svojim visokim tonovima počela da udara temelje, da se osamostaljuje, da biva' nezavisna, ohola i sama. Sa pesmama rasutim po književnim časopisima, sa novim knjigama koje sm već IU, bla poezija je postojeća, svetlosna nadahnućima, glasna. Ona je preporodaj, ona sadrži u sebi sve elemente.budućnosti, ora nastavlja i izražava kontinuitet istoriskog prezenta; Ona je svet nužnosli, svest o nužnosti. Sva u prožimanju i preporođenju prošlosti i sadašnjosti, ona je »obkrivanje. suštine stvari«, najava budućnosti,. Rađe- VOJVODIĆ