Nova Evropa

De pobire dotaciju i što Papa ne izlazi iz Vatikana, Juridički, istina, Vatikan nema diplomatske veze sa službenom Italijom, ali on ipak s njome opći baš kao da bi postojale izmedju njih najtešnje veze, Savojska je kraljevska kuća ekskomunicirana iz krila katoličke crkve, a dvorski monsinjor vrši ipak sve verske obrede i ceremonije u kraljevskoj palači, Iza Non possumus sledio je poznati Non expedit, po kojoj nije smeo nijedan katolik da prizna državnu konstituciju, niti da sudeluje u zakonodavnoj Skupštini, niti da glasuje pri izborima, a u stvari: danas je katolička pučka stranka najjača, iza socijalističke, u talijanskom parlamehtu, a njezini se poslanici zaklinju na državni ustav i na vernost ekskomuniciranome kralju Viktoru Emanuelu! Nijedan katolički vladar nije smeo zbog papine zabrane da dodje u Rim, u posete falijanskom kralju, ali je lanjske godine dokinuta i ta zabrana, To je išlo korak po korak, Napokon je izbilo potpuno ponovo na površinu rešenje rimskog pitanja,

*

U istoriji se katoličke crkve opaža da je retko koji Papa išao

'pravcem svoga predšasnika u upravljanju Crkve, tako da je ova”.

mogla balansirati uvek prema prilikama vremena. Pije X hteo je da društvo ljudsko »obnovi u Hristu«, dočim je njegov naslednik, sadanji Benedikt XV, uzeo kao svoju zadaću, da politički dovede Crkvu do najmoćnijih veza sa državama, te mu je uspelo da skoro sa svima državama stupi u diplomatske odnose. Najveći je njegov poslednji uspeh: ponovna uspostava diplomatskih odnosa sa Francuskom.

Interesi su papstva bili više favorizirani od centralnih vlasti nego li od država Anftante, S jedne strane: ruski car šizmatik, takmac rimskome Papi; engleski kralj jeretik, koji ne trpi univerzalnu jurisdikciju Rima; Francuska Republika indiferentna prema religiji, uništavateljica kongregacija, i lupežica crkvenog patrimonija; šizmafička Srbija i Rumunjska te anglikanska Amerika —, nepomirljiva koalicija koja se još uvek bori protiv »papističke« autokracije. S druge strane: pravoverna Austrija, najodanija, iza Španjolske, papskom prestolju, sa svojim apostolskim vladarem; i Nemačka, koja je na osobiti način ugadjala interesima Vatikana, a koji joj je zato uzvraćao nemačkim redovnicima po kolonijalnim misijama, Još je u živoj pameti Viljemov pohod kod Pape, kad se je ono iz nemačkog poslanstva na rimskom Kapitolu uputio kroz Rim put Vatikana sa svom bojnom spremom u dugoj konjaničkoj povorci, sa trubljama i talambasima, dovedavši u tu svrhu čak i konje iz Berlina! Znalo se i to da bi centralne vlasti, u slučaju svoje pobede, bile besumnje postavile Italiju rešenjem rimskog pitanja u neizgladiv spor sa papstvom, Zato je Vatikan i favorizirao interese centralnih vlasti za vreme rata,

Kad je nastupio slom centralnih vlasti, Vatikan se bacio svom snagom u naručaj pobednika, Francuska, koja je ovim ratom osetila sve kobne posledice Kombova zakona o separaciji, koji je prouzročio da je njezin uticaj na Orijentu zamenjen nemačkim, morala je da kapitulira pred vatikanskom osvetom, Papa je opipao bilo republike,

70