Nova Evropa

". .Faktički odnos. izmedju crkve. i države razvijao se u Americi, utoku XIX stoleća, a razvija se i danas,.u ргауси осерђепја стЕуе од države; ali iz sasvim drugih motiva i pobuda nego što-se to dešava u Evropi, Stvarna razlika u odnošaju:crkve prema državi u Americi i Evropi, i pored sve spoljašnje jednostavnosti, nalazi se u tome, što tamo ne postoji težnja, da država zameni religiju, a crkvu da učini suvišnom nekom institucijom, kao u EvropL Na crkvu se пе gleda neprijateljski, kao kod nas. Kulturno i prosvetno polje, kao i versko, pripušteno je inicijativi pojedinih država, štaviše i pojedinih gradjana. Pored državnih postoje mnoge konfesijonalne škole, počevši od osnovnih škola pa sve do:univerziteta, U mnogim državicama ove škole subvencijoniše država, Pojedine se veroispovesti ovim pravom znatno koriste, te vrše velik uticaj na masu i narodno prosvećivanje, Brak se poštuje kao crkvena tajna, a gradjanski brak postoji samo kao fakultativan. Prema tome, pravovaljani brakovi mogu se sklapati pred sveštenikom ma koje veroispovesti,

U zemlji vlada potpuna sloboda vere i savesti, Verskim pravnim organizacijama, crkvama, omogućen je pravilan razvitak; tako je katoličkoj crkvi zasebnim zakonom, izv. »corporation sole«, obezbedjena stroga jerarhijska organizacija, i u svom delokrugu primena kanonskoga prava, Zasebnim zakonima zajamčene su crkvama znatne privilegije, Misijonarski zavodi, bolnice, škole, Бовотође, 1 |. 4., оргоštene su od državne poreze i od drugih nameta. Sveštenstvo je baš s obzirom na njihovu službu oslobodjeno vojnih dužnosti, — No i pored toga država vrši izvestan nadzor nad crkvenim imanjem, putem svojih sudskih organa, Crkvena se dobra mogu upotrebljavati samo u crkvene svrhe, hipotekarno se ne mogu opteretiti ili založiti.

Koliko je god država, na prvi pogled, indiferentna prema crkvama kao juridičkim osobama, utoliko je ona u stvari religijoznija i pobožnija. Hrišćanstvo je priznato, iako ne kao državna ali kao nacijonalna religija. U ustavu nekih državica još i danas ima izvesnih odredaba po kojima bi nepohadjanje bogosluženja moralo imati kazneno-pravnih posledica, Izabrani predsednik redovno polaže zakletvu nad: otvorenom Biblijom, u prisustvu predsednika najvišega suda. Kongres pak, kao zakonodavno telo, počinje svoje sednice molitvom, koje redovno vrši jedno u tu svrhu naročito postavljeno i plaćeno svešteno lice. U raznim državnim zavodima i ustanovama vodi sec evidencija o religijoznom ubedjenju gradjana, Pomorska i kopnena vojska ima svoje sveštenike, koje država plaća. U državnim se školama — iako se obligatno ne predaje nauka o veri — mnoSo polaže na mgolitvu i vršenje religijoznih obreda, ·

Zanimljiv tip odnošaja izmedju crkve i države pruža nam mala Belgija, Notomb, jedan od najvećih belgijskih državnika, veli, da je Belgija kao država prva ustavno ocepila crkvu od države, Profesor Mitrović je zgodnije još okarakterisao taj odnos rečima, da je u Belgiji odvojena crkva od države ali nije država od crkve. 5 2) :

Belgijski ustav·: proglašuje načelo slobode mišljenja, savesti, veroispovesti, i crkava. Ali se istupi, prestupi, i druga dela, koja se

24