Nova Evropa

Proces razvitka privrede, koji nikada ne miruje, obogaćen novim pronalascima svih vrsta i znatnim napretkom nauke, postepeno je menjao uslove proizvodnje, činio nužnim jaču podelu rada, a u vezi s tim pojavljivalo se i jače ·dilferenciranje društva, koje je gradovima davalo sasvim drugi karakter, Pojava prvog kapitalizma raščlanila je raniju harmoniju na dva odsada suproina iaktora: na majstore i na kalfe, izmedju kojih se odsada vode ogorčene borbe, Istina, ove borbe još ne uzimaju razmere epohe modernog kapitalističkog društva, ali su ipak bile od velikog značaja za vreme u kome su vodjene, i imale su velik ulicaj na razvitak gradova, Esnafski majstori iražili su u ovoj borbi saveznike kod velikih trgovaca i plemićskih familija, i na taj način bi stvorena nova koalicija; a u pojedinim živim primorskim gradovima ефгоба trgovačka oligarhija, Obožavana epoha renesanse, sa svojm raskošnokitnjastim oblicima, luksuznim patricijskim palatama i nagomilavanjem bogatstava nezapamćenih razmera, datira od gradova takve socijalne i političke formacije, Uz to se vojska bespravnih kali& | pomoćnik4 uveličavala sve više, naročito pridolaskom seljaka, Na taj način stvoren je varoški proletarijat čija je uloga, u poznijim političkim borbama svih naroda, dobro poznata, Uzalud kalfe pokušavaju da kroz svoje organizacije dodju do onog uticaja koji su nekada imali esnafi, — svi su ti pokušaji propali, pokušaji koji zaslužuju da budu cenjeni; oni su naročito od značaja kao pokreti koji, u neku ruku, nose obeležje hrišćansko-teokratskog komunizma, pokreti iz kojih su crpli moć za propagandu svojih ideja Jan Hus, Luter, i drugi,

Razvitak gradova u apsolutističkim državama ima sasvim druge pravce, drugi sastav stanovništva, druge unutarnje prilike, drugi odnos prema selu i seliaštvu, Sa pobedom apsoluМата bi zapečaćena sloboda gradova za duže vreme, Dok

je u Srednjem Veku grad bio sve — država ništa, dotle sada nastupa obratno: država sve — varoš ništa, Jaka apsolutistička država, sa

svojom novom organizacijom vojske, policije, } birokratije, predstavljala je negaciju kako gradjanskih sloboda tako i aktivnosti vrednih gradskih staleža, Toj novoj sili imalo je sve da, se potčini, čak i sve stare institucije računajući tu i crkvu, Varoška oligarhija našla je u novoj apsolutističkoj državi dobrog saveznika za zaštitu svojih vlastitih interesa, Gradskom stanovništvu dodeljuje se sada sasvim mova uloga: ono je imalo da uzme učešća u stvaranju bogatstva za vladajuće klase dok je samo bilo lišeno svakog uticaja na tok društvenih роslova, Prosperitet gradova bi zaustavljen zahvaljujući osobitim: potrebama apsolutističke države, koja je tražila mnogo a: pružala vrlo malo, Uz to dolaze relativno velike poreze, složene,

25