Nova Evropa

paralizovalo elan sušačke predratne komunalne politike, i svaka snažnija i poletnija inicijativa morala bi da kapitulira, Razvitak predratnog Sušaka od toda je prilično trpio; pa ovo rdjavo nasljedje osjetljivo tereti i savremeni Sušak,

Predgradje Rijeke bio je predratni Sušak, Sušačani su tada, dobrim dijelom, samo stanovali u Sušaku a privredjivali, trošili, pa i zabavljali se, u Rijeci, Sušak je tada bio ekonomska, do izvjesnog stepena i kulturna, a u vrijeme Prana Supila čak i politička, »depandansa« Rijeke, Sav u stavu nepomirljive nacijonalne opozicije prema otudjenoj i tudjinskoj Kijeci, predratni Sušak, čitavim svojim bićem, stremio je k svojoj, ili bolje reći k nacijonalnoj, alirmaciji u toj tudjoj Rijeci, U najvažnijim životnim uslovima posvema zavisan od Rijeke, i podredjen njoj, on se je nalazio ipak u duhovnoj ofanzivi protiv nje: predgradje koje živi od grada, a vodi intenzivnu borbu protivu njega!

Ugovorom u Rapalu unio je G. Dr, Ante Trumbić radikalne izmjene u taj splet sušačko-riječkih odnosa, Možda je ! pogrešio, što гаје росефкот 1920 objeručke prihvatio januarski memorandum velikih Saveznik4; ali mu valja odati priznanje da је a priori shvatio jedan prost i bjelodan aksijom ekonomske geografije, koji nikako ne ide u glavu mnogim našim državnicima, a taj je: da čitav zapad naše države i nje6ovo zaledje (Austrija, južni dio Češkoslovačke, i zapadne Madžarske) — kad je riječo njihovoj ekonomskoj težnji k Jadranu — mogču da бгау!tiraju samo tuda kuda od prirode vodi najkraći i najlakši put iz Podunavlja na Јадгап, |. ј. па tršćanski ili kvarnerski zaton, Otuda proizlazi imperativni postulat naše ekonomske politike; da na Gornjem Jadranu izgradimo jednu našu luku, jer, u protivnom slučaju, sva prekomorska trgovina zapadnog dijela naše države i njegova srednjeevropskog zaledja mora da dodje u zavisnost od talijanskih luka na Gornjem Jadranu, od Trsta i Rijeke, Eto tu prostu istinu i neodložnu potrebu shvatio Je, na vrijeme, G. Trumbić, i insistirao Je na tome da se riječki lučki sistem razdvoji, pa onaj njegov dio koji se alimentira kroz sušačku stanicu (»Brajdicu«), a leži uz sušačku Deltu, pripadne Sušaku, Time nije iskazao ogromnu uslugu samo našoj državi i cijeloj našoj privred, spasivši Baroševu Luku za Sušak, nego je udario temelje i posvemašnjoj privrednoj emancipaciji Sušaka od Rijeke, te stvorio osnovne preduslove za preobražaj Sušaka iz riječkoš predgradja u samostalni gradski centar, u grad, Štaviše, priskrbivši Sušaku »prozorče u Evropu« — malenu ali tehnički najuredjeniju našu luku — sazdao nam je, na sjevernom Jadranu, jak instrumenat za suzbijanje ekonomsko-apsorpcijonih težnja Trsta i Rijeke, u odnosu prema našem i srednjeevropskom zaledju.

97