Nova Evropa

orijentaciju, iraži prelaz iz КуапШанупо-етризаНсКкоб vulgarnog mišljenja u strogo kvalitativno-filozofsko teoretisanje; otuda toliki otpor i tolika pobuna u našoj sredini, gdje su površnost, nelogičnost, i paradoksalnost, na dnevnom redu.

Što pak izaziva opće negđodovanje, to je krivo uvjerenje da je Kročeova estetika »deduktivna« i »aprijorna« i da je daleka, kao svaka estetika, od »života« i njeđovih problem4. Koliko je ovo mišljenje ispravno, neka pokažu ove riječi samoga Kročea: »Meni se wvidja „,svježa' filozofija, i zapravo ne svidja mi se drukčija neđo takova; pritome mislim na filozoliju koja dolazi od strane ljudi obrazovanih i upućenih u filozofsku književnost, ali takovih koji imaju ujedno urodjenih, i to duboko urodjenih, strasti, osjećanja, i vlastitih iskustava, koji su podstrek i predmet njihova filozofiranja«, Kročeova filozolija nije mi deduktivna ni aprijoma, jer polazi od osjećanja i strasti, dakle induktivno, Osobito to vrijedi za njeđovu estetiku, Dok empiristički i intelektualistički estetski pravci polaze s općenitih momenata senzacija, asocijacija, ili drugih apstraktnih klasifikacija, Kročeova estetika polazi direktno s intujicije, tojest s prisnih umjetničkih individualnih momenata. Drugim riječima, u književnosti nema riječ ni gramatičar, ni filolog, ni »komparatista«, ni psiholog, nego čovjek prijemljiv za književno-pjesničko doživljavanje, Isto vrijedi za sve druge umjetničke vrste, Hinc ille irae, Prigovor aprijornosti i apstraktnosti dolazi od strane ljudi koji pod indulccijom razumijevaju opipavanje kamenja ili drva, hemijsko amaliziranje boja, akustičko ispitivamje zvukova, itd., a pod »životom« intelektualističko rješavanje problem4, i to u prvom redu гргођјета ekonomske prirode, Najviše odbija sam naziv koji je Kroče dao 'osjećajno-fantazijskoj sferi, jer budi, hvatajući se za samu riječ »estetika«, miješaju Kročeovu nauku o umjetnosti sa svim mogućim estetskim sistemima, a osobito s onim koji su pod »estetskim« podrazumijevali spoljašnja 'kićenja ozbiljnih mislenih sadržin4, tako da su ova morala biti smatrana glavnim elementima, dok su estetički momenti izgledali kao meki začin bez kojeg idejne sadržine mosšu da prodju, Otuda odbacivanje estetskoda i naglašavanje »socijalnoša« i »života« u književnosti, Medjutim, baš је najglavnija Kročeova odlika, što je iz njegove estetike potpuno izbačena takova »ljepola«,

Za Kročea je umjetničko stvaranje duhovni akt, Šta to znači i koje posljedice proizilaze iz te tvrdnje? Ona sadrži, u prvom redu, polemički stav prema pozitivističkom shvatanju umjetnosti kao funkcije dviju paralelnih faktora, medjusobno stranih: fizički shvaćenog objekta i korelativnih psihičkih resonanc4, Prema posljednjoj teoriji, subjekat se nalazi pred umjetninom shvaćenom kao fizički predmet: kombinacije boja, drvo, mjed, mramor, kompleksi glasovnih zvukova, — sve 1oc

395