Nova Evropa
Vrazovo oko zarana je i tačno zapazilo, da je čar i veličina Puškinove poezije sadržana u tome, što je Puškin, kao genijalan pjesnik, olresavši se tudjinskog pseudoklasicizma, uzeo za osnovicu svoda stvaralačkog pjesničkog rada — elemente i sredinu ruske narodne kulture sa svim njezinim glavnim i samobitnim manifestacijama: jednostavnim, ali bogatim razgdovornim narodnim jezikom {sadržanim u narodnom mitosu, pjesmama, pričama, poslovicama, narodnim običajima, narodnoj prošlosti, i sličnom, Na toj samobitnoj ruskoj narodnoj osnovici podigao je Puškin divnu rusku pjesničku umjetnost, koja je stvorila najvažniju epohu u razvoju ruske narodne književnosti, Od ove spoznaje bio je za Vraza samo jedan korak do duboka uvjerenja, da Puškina treba smatrati najvišim književnim uzorom i našim narodnim »pisaocima«, Na toj pozadini, učlavnom, i sazrijeva Vrazov književni Kredo, da prava narodna književnost mora počivati na elementima narodne kulture, stavljajući pri tom Puškina paradigmatičnim primjerom i uzorom pravoda narodnoS književnika-umjetnika, Ponekad on upravo mentorski upućuje svoje savremenike na Puškina kao na učitelja književnosti; »Ne možemo ino, nedo svoj onoj našoj gospodi koja pišu pripovijesti, preporučiti, da čitaju pripovijesti Puškinove i Gogoljeve, pa da nastoje te budu za nas Ilire u našem duhu ono što su rečena dva pisaoca u ruskom za braću Ruse« {»Kolo«, II, 106). Uzmemo li u obzir, da je Vraz, kao književnik i književni kritik, uživao u kolu hrvatskih preporoditelja Sotovo autoritativan položaj, postaje nam razumljivim, da je Vrazova informativna, kritička, a i učiteljska riječ o Puškinu nerijetko pala na plodno tlo, Tako nam onda postaje jasno i lo, što većina Iliraca, poput Vraza, uči ruski, čita, prevodi, a i nasljeduje Puškina, člavnog predstavnika ruske književnosti toga doba, Puškinovu književnu radu priznaje se time, na važnoj prekretnici našega književnoga života, značenje odlučnoga putokaza u borbi protiv tudjinsko8 elementa u narodnoj kulturi, a u korist stvaranja nove hrvatske narodne književnosti, U tome smislu imadu se shvatati i napori Bogovićevi, Kukuljevićevi, Demetrovi, i drugih Iliraca u pravcu nacijonalizacije svojih književnih radova — u duhu Puškina: Njegov je srodni glas Zbližio narodu паз!
{Trnshi)
I na pola vijeka kasnije, iza Iliraca, obraća se hrvatska književna kritika, odredjujući svoj. stav prema našoj narodnoj kulturi i književnosti, izravno — Puškinu, Ante Rađi С, 1гтаdjujući svoju osnovu o sabiranju i proučavanju gradje o narodnom životu, nalazi glavnu pobudu га зуој гад Код Виза, potaknut u prvom redu baš Puškinom. U svome »Prijegledu ruske književnosti« {1896), prikazujući ulogu ruske
99