RTV Teorija i praksa

kinematografskog ekrana otkriva se (uspoređen s veličinom prirodnog uzorka) kao svojevrsni vizuelni „višak količine”, pa odatle i kao intuitivni „višak vrijednosti”, dok se, obrnuto, mali čovjek sa televizijskog ekrana ukazuje kao „manjak količine” i „manjak vrijednosti” ponajprije u odnosu na naturalni prototip, a onda i na kinematografski vizuelni model kojeg već odavno nosimo u svijesti i podsvijesti kao aktivni korektiv mnogih percepcija i vizuelnih doživljaja... A te primarne, elementarne razlike po mediju (čak i kad se radi o običnoj kategoriji banalnog formata) toliko su aktivne i djelotvorne, da u odnosu na njih uglavnom možemo zanemariti sve one kontekstualne razlike koje doživljavamo promatrajući filmsku ili televizijsku sliku: ukratko, činjenica da se našoj podsvijesti netko prikazuje večim ili manjim od modela na koji smo svakidašnjicom naviknuti - jača je od svega drugog što bi doživljaj moglo modificirati, jača je dakle od činjenice da u kinematograf odlazimo a televizor jednostavno palimo u vlastitoj sobi, jača je i od svih ostalih takvih okolnosti koje bismo mogli nabrojiti i objasniti. I eto zbog čega je medij zaista poruka, odnosno veći ili manji dio te poruke, medij sam po sebi, bez obzira na ono što bismo mi htjeli ili nastojali stvoriti mimo njegovih implicitnih posebnosti. Iz primjera što smo ga naveli valjalo bi međutim izvuči još nekoliko širih zaključaka, podjednako važnih za predmet našeg trenutnog interesa, Prvo, svakako, da prilikom prethodnog zamišljanja odnosno koncipiranja nekog vizuelnog zahvata posebnu pažnju moramo obratiti mediju odnosno materijalu kojim se kanimo poslužiti: ukoliko smo u mogućnosti unaprijed računati s posebnim nijansama koje će u gledaočev doživljaj unijeti vilmska slika za razliku od televizijske, bit ćemo u stanju a) kontrolirati neželjene posljedice takve interferencije, a onda b) ćemo te medijske nedostatke čak biti u stanju iskoristiti kao interpretativne ili oblikovne prednosti - ne dopuštajući da nam se te „doživljajne varijable” nekontrolirano upletu u oblikovni zahvat, več koristeći njihovo prisustvo da bismo baš tim novim dimenzijama na neki način podvukli, ojačali doživljaj. A drugo, što nas više zanima, nameče se skoro samo od sebe: ne treba se naime zavaravati iluzijom da je određena slika

52