Školski list

женој, против законског предлога бившег министра Берзевиција спремљеној представци бр. 749. 728. од прошле године.* Овде се за допуну тамо реченога само на то осврћемо, да ли се прокламовање тих идеја на основу поетојећих закона може назвати „законитим разположењем". Не постоји закон, а не може ни постојати, за то — шта има да научи народно дете у основној школи. Захтевати од држављана немаџарског језика, да за време обвезности школске наставе било какав предмет, дакле и маџарски језик, до једне извесне мере научи, већ је по себи прекорачивање оне границе, коју је закон одредио. Али се то природно право народно протеже и на то да се у погледу школовања тако групише, како то најбоље одговара његовим потребама, да школама својима даје таково устројство каково за најбоље налази. Незаконитост је и то, ако ко на овај организам спољашњи притисак хоће да изведе — ако раду тих школа спољашњи уплив хоће да „правац даје". Одређење тога дакле, колико лежи у интересу наших верних присвојење овог или оног наставног предмета, може спадати само у наш делокруг, на које су верни наши то своје право својевољно пренели, и ни у чији други. И ово признаје и позитивно право отаџбипе наше. Са сваким својим расположењем, које о овом говори, изрично наређује — да „држављанин које било народности, тако исто као и вероисповести, имају ираво школе подизати" исте „и према законитим народним потребама својим" (26. §. Х1ЛУ. зак. чл. од 1868. г.) „самостално управљати и уредити" (3. §. IX. зак. чл. од 1868. г. и т. д). — да „у истима могу и у погледу наставног сустава и поступка располагати" (11. §. XXXVIII. зак. чл. од 1868. г.) — да „наставне основе могу слободно установљавати" (3. а) т. 5. §-а XXVIII. зак. чл. од 1876. г.) да „коначни циљ који се код наставних предмета за време читавог наставног течаја има постићи, и количину знања која се имају настављати; наставни сустав, наставну основу и уџбенике надлежна вероисповедна власт установљава" (8. §. XXX. зак. чл. од 1888. г.). Шта више, када закон чини расположење о настављању маџарског језика, као обавезног предмета, још и тамо засебно наглашава да се сва та ирава за вероисповест и надаље одржавају у крепости са тим јединим уветом, да се у министровој наставној основи одређени број часова мора пред очима имати. Оскудева дакле у законитој основи сваки покушај који вероисповедним школама други какав наставни еустав, наставни смер, наставну основу, метод и т. д, хоће да ваметне, него који прописује

* Донећемо је у наредним бројевима. — 64 —

Ђ. II.