Srpski književni glasnik

MN, 25%

ЗАКОН ПРОПОРЦИЈЕ У ИСТОРИЈИ. (2.)

4.

Пошто раније пре достиже границе свог развитка те траје дуже онако какво је, то је сзе ранчје све сталније, непромењивије, све доцније све промењивије, прогресивчије. Непромењивост ствари пропорционална је њихову приоритету у времену; прогргсивност ствари пропорционална је њиховом постериоритету у времену.

Природа уопште, као старија од човека, много је непромењивија него човек на њој. Разна племена, народи и државе настајали су и нестајали на земљи, док се њене планине, реке и мора, за време човекова живота на земљи нису много променили; ваздух, облаци, звезде остају непромењени, као пи унутрашњост земљина, ма колико човек давао друкчији изглед земљиној површини.

Као и тело тако и сви првобитни елементи и снаге душе, везани непосредно за тело и живот, и њихове потребе, остали су непромењени кроз сва времена историје човекове. Страх и гњев, мржња и љубав, сви првобитни афекти и осећања, остају непромењени и код природног и код историјског човека. Нагони самоодржања и расплођавања јесу урођени нагони и по томе непромењиви; морални и интелектуални јесу добивени, после постали, и по томе су промењиви. Тако највећи, најсталнији, најмање промењив део душе човекове јесте онај који човек има заједнички са животињама. А област ума. најмања област душе, која се најдоцније развија, која је састављена. из најтањих конаца, који се лако замршују и кидају, има највећу и најзаплетенију историју.

Представа неке ствари ранија је од појма о тој